Філіп Чмыр: Калі была нацыянальная ідэя, гэта заўсёды прыводзіла да крыві

За амаль тры дзесяцігоддзі незалежнасці Беларусь так і не здолела сфармуляваць нацыянальную ідэю. Яе няма ні ва ўлады, ні ў апазіцыі, не можа яе ўцямна выказаць ні грамадзянская, ні экспертная супольнасць. Але ці сапраўды гэта так? Адказ шукаем у чарговым выпуску аўтарскай праграмы "Ідэя Х" Змітра Лукашука і Максіма Гарунова разам з лідарам гурта Drum Ecstasy Філіпам Чмыром.

Нас аб'ядноўвае Канстытуцыя і Крымінальны кодэкс, а не нацыянальная ідэя

Зміцер Лукашук: Мой калега Максім Гаруноў лічыць, што раз беларуская нацыя ёсць, то і беларуская нацыянальная ідэя быць павінна. Я згодны, а што на гэта скажа наш госць, лідар гурта Drum Ecstasy Філіп Чмыр?

Філіп Чмыр: Мне здаецца, нацыянальная ідэя — гэта ерась. Ужо існуюць, прабачце мяне, такія аб'яднанні, як Еўрасаюз, дзе няма нацыянальных ідэй у дзяржаў. Ёсць нармальнае развіццё грамадзян, ёсць ўзаемаадносіны, правы чалавека. Якая нацыянальная ідэя? Адкуль увогуле гэта бярэцца? Хаця, давайце спачатку знойдзем разуменне таго, што мы ўкладваем у нацыю. У слова "нацыя", "нацыянальная".

Максім Гаруноў: Нацыя — гэта, як сям'я. Сям'я, у якой вялікія роднасныя і культурныя сувязі адзін з адным. Калі ты хочаш адчуць, што такое нацыя, ты павінен азірнуцца і ўбачыць людзей, з якімі ў цябе адразу ўзнікаюць нейкія блізкія адносіны, дзе ты адчуваеш сябе сваім. Гэта і ёсць нацыя. Нацыя — гэта як бы развіццё сям'і, развіццё сеткі сваяцтва.

Філіп Чмыр: Як можа быць у Еўропе, дзе адбылася вайна, дзе былі вялікія перамяшчэнні людзей, з'ехалі адны, прыехалі іншыя, загінулі... І вось сабралася гэтая супольнасць людзей на гэтай тэрыторыі. Якія могуць быць сваяцкія адносіны? Якія ў мяне могуць быць з вамі сваяцкія адносіны?

Максім Гаруноў: Мы з вамі да розных нацый адносімся.

Філіп Чмыр: Проста, якія сваякі? У нас можа быць сумеснае пражыванне — мы пражываем на адной тэрыторыі, у нас аднолькавыя пашпарты... Дык гэта грамадзянства! Мы грамадзяне гэтай краіны. Наша зборная, у якой могуць быць людзі розных нацыянальнасцяў, якія прыехалі літаральна гадоў сем таму ў краіну, сталі грамадзянамі і бегаюць за нашу зборную. Гэта не роднасныя сувязі, не нацыянальныя. Гэта грамадзянства. Звод законаў. Для нас самыя галоўныя кніжкі — гэта Канстытуцыя і Крымінальны кодэкс. Вось што нас аб'ядноўвае.

Максім Гаруноў: Вы кажаце пра тое, што чалавек — сам па сабе. Грамадзяне ўсе самі па сабе, нас аб'ядноўвае толькі звод правілаў, па якім мы жывём: Канстытуцыя, крымінальнае права, адміністрацыйнае права...

Філіп Чмыр: І выплата падаткаў...

"Я лічу, што нацыянальная ідэя — гэта абсалютнае зло"

Зміцер Лукашук: Філіп, я так зразумеў, што вы нацыянальную ідэю лічыце рэччу не толькі непатрэбнай, але і шкоднай?

Філіп Чмыр: Я лічу, што нацыянальная ідэя — гэта абсалютнае зло.

Зміцер Лукашук: Якая б гэтая ідэя ні была?

Філіп Чмыр: Якая б яна ні была. Сам факт, гэты сымулякр, які цяпер спрабуюць зрабіць, знайсці... Мне здаецца, што яна проста адсоўвае нас ад нармальнай грамадзянскай супольнасці, калі кожны чалавек, які жыве тут, разумее, што ён грамадзянін. Тады ён пачынае патрабаваць ад дзяржавы выканання яго абавязацельстваў, таму што дзяржава за гэта ўзяла грошы. Яна павінна яго забяспечыць па кантракце ўсім: бяспекай, медыцынай і гэтак далей. Калі з'яўляецца нацыянальная ідэя, гэта тое, дзеля чаго можна ахвяраваць свабодамі, усіх грэбсці пад адзін грэбень, казаць "вось, ты наш, а ты не наш, ты не адпавядаеш нацыянальнай ідэі"... Гэта вельмі папахвае "саўком". Мне гэтая любоў да чырвонага сцяга тады яшчэ надакучыла. Мне здаецца, цяпер спрабуюць змадэляваць такую ​​ж рэч.

Зміцер Лукашук: Якаў Цярэшчанка, былы выкладчык Аляксандра Лукашэнкі з Магілёўскага педагагічнага інстытута, на пачатку 2000-х сфармуляваў сваё бачанне нацыянальнай ідэі: "Будучыня Беларусі — у брацкай садружнасці вялікай еўразійскай цывілізацыі. Гэта і ёсць наш лёс, наша нацыянальная ідэя". Такая нацыянальная ідэя вам падабаецца ці і такая яна нам не патрэбная?

Філіп Чмыыр: Гэта добры сыход ад нацыянальнай ідэі, гэта добры рух проста да грамадзяніна, да грамадзянскай пазіцыі. Мы жывём тут, у сям'і, у еўразійскай. Мне здаецца, гэта не страшна, не так ужо страшна. Але навошта для гэтага казаць, што гэта нацыянальная ідэя, заварочваць гэта ў нешта? Можна проста перастаць з гэтым насіцца.

Максім Гаруноў: Пытанне ў тым, ці можам мы перастаць з гэтым насіцца.

Філіп Чмыыр: Неяк жа маглі...

Максім Гаруноў: Калі мы паглядзім на гісторыю, то ўбачым, што людзі ўвесь час аб'ядноўваюцца ў нейкія аб'яднання. Да ўсіх, хто не ўваходзіць у наша аб'яднанне, падазрэнне і загадзя варожасць. Гэта частка нашай чалавечай прыроды, мы не можам не быць нацыяй. Я, дарэчы, з вамі пагаджуся: можа быць, калі б людзі жылі, як вы кажаце, па грамадзянскіх правілах і законах, гэта было б лепшае грамадства. Прыклад такога грамадства я ведаю: у пазамінулым годзе я быў на святой гары Афон, вось так манахі жывуць. Яны жывуць асобна, яны жывуць кожны ў сваім пакоі, яны не называюць сябе нацыяй, не аб'ядноўваюцца ні ў што. І, я вас запэўніваю, гэта самая дэкрыміналізаваная зона ў свеце — Афонскі манастыр. Манахі наогул ніякіх злачынстваў не здзяйсняюць, ніколі. То бок, гэта самая мірная, самая добрая, самая спакойная частка Еўропы. На жаль, мы не манахі. Вы не манах, я не манах, нам патрэбная сям'я.

Філіп Чмыр: Навошта нам сям'я? Вы не манах, я не манах, нам патрэбны міліцыянт, а не сям'я. Каб ён выразна ў ролі дзяржавы мог спыніць парушэнне закона. Вось гэта нам трэба. Мы ўжо за гэта заплацілі: мы нанялі міліцыянтаў, суды, у нас ёсць суддзі, ёсць пракуратура. Пытанне ў тым, як гэта працуе. Значыць, трэба проста ціснуць, каб гэта працавала правільна. Але якая паміж намі можа быць сям'я? Падумайце, якая агульнасць ў мяне з алкаголікам з Шабаноў? А вы прапануеце мне з ім агульнасць і нацыянальную ідэю выпрацоўваць. А, напрыклад, з рок-музыкам з горада Берліна ў мяне больш сямейныя адносіны. Гэты чалавек мне бліжэйшы — па перакананнях, па гусце. Мова ў нас розная, але нічога страшнага.

Максім Гаруноў: Разумееце, калі мы вам зараз прапануем на выбар алкаголіка з Шабаноў, алкаголіка з Улан-Удэ, алкаголіка з Пекіна і алкаголіка з Кіншасы (ёсць такі горад у Афрыцы), я думаю, вы, хутчэй, расчыніце абдымкі перад алкаголікам з Шабаноў.

Філіп Чмыр: Ніколі ў жыцці, таму што гэта проста для мяне аднолькавыя ворагі. Гэта значыць, для мяне гэта людзі аднаго класу. Я не хачу аб'ядноўвацца ні з кім. Я вымушаны прызнаваць алкаголіка з Шабаноў толькі таму, што ў яго пашпарт такі: ну добра, гэта будзем трываць.

Максім Гаруноў: Акрамя пашпарта, у вас яшчэ агульныя структуры эмоцый, агульныя ўспаміны... Разумееце, вельмі правільнае слова цяпер у вашым выступе прагучала — слова "вымушаны". На жаль, мы вымушаныя выбіраць нейкіх блізкіх людзей. І нават калі мы будзем выбіраць...

Філіп Чмыр: Я не хачу выбіраць, я іх выкрэсліваю. Я аплачваю падаткі, і яго потым, можа быць, будуць лячыць, можа быць, будуць хаваць, а можа быць, міліцыя за мае грошы будзе яго арыштоўваць. Усё. Мае ўзаемаадносіны з гэтым грамадзянінам заканчваюцца. Ніякага сваяцтва быць не можа. А вам нацыянальная ідэя патрэбная для таго, каб зляпіць тое, што зляпіць немагчыма.

Максім Гаруноў: На жаль, на дадзены момант без нацыянальнага руху нам нікуды.

Філіп Чмыр: Гэта вам, вам асабіста. А мне вельмі добра без нацыянальнага руху.

"У мяне самыя галоўныя ворагі — нацыяналісты і радыкалы. І я рыхтуюся да таго, што мне давядзецца ў іх страляць"

Зміцер Лукашук: Вы, Філіп, і супраць нацыі, я так разумею?

Філіп Чмыр: Так. Я ненавіджу гэта ўсё і супраць гэтага моцна выступаю.

Максім Гаруноў: Разумееце, усё, што цяпер нас акружае, — так, яно створанае, дзякуючы людзям, якія вельмі моцна вераць у нацыю. Важна яшчэ: калі па Беларусі раптам ударыць якой-небудзь азіяцкі сусед, які захоча тут зрабіць халіфат, вы, я так разумею, збяжыце? Збяжыце ў іншае грамадства, дзе вы зможаце і далей плаціць падаткі і паважаць правы астатніх. А ў акопах будуць паміраць хлопцы, якія вераць у ідэю. Толькі ў залежнасці ад таго, ці ёсць на гэтай зямлі хлопцы, якія вераць у ідэю нацыі ці не, на гэтай зямлі будзе парадак, у якім ёсць грамадзянскасць, ці не будзе.

Філіп Чмыр: Цяпер вы кажаце пра людзей, якія вераць у нацыянальную ідэю. Халіфат — вось гэта такія людзі. Вы мне прапануеце прыняць гэта?

Максім Гаруноў: Я яшчэ раз кажу: вы збяжыце, мяркуючы па тым, што я тут чую.

Філіп Чмыр: Я не збягу. Я добра страляю, між іншым.

Максім Гаруноў: А навошта вам страляць?

Філіп Чмыр: Каб забіць ворагаў.

Максім Гаруноў: Дык у вас няма ворагаў. Можна ж проста пераехаць.

Філіп Чмыр: У мяне ёсць ворагі. Але ў мяне самыя галоўныя ворагі ведаеце хто? Нацыяналісты. Нацыяналісты і радыкалы. І я рыхтуюся да таго, што мне давядзецца ў іх страляць. Я добра страляю з пісталета.

Зміцер Лукашук: З нацыяналістамі зразумела, а калі сюды прыйдуць зялёныя чалавечкі са сваім рускім светам, вы ў каго будзеце страляць?

Філіп Чмыр: Хлопцы, у вас псіхоз. Ніякія зялёныя чалавечкі сюды не прыйдуць.

Зміцер Лукашук: Мы цяпер разважаем чыста тэарэтычна...

Філіп Чмыр: Калі мы гаворым тэарэтычна... Беларусь знаходзіцца ў цэнтры Еўропы. Увесь гэты псіхоз, які адбываецца на Захадзе (у нашых суседзяў-палякаў, якія дасылаюць 120 чалавек немцаў ахоўваць Польшчу), гэта ўсё робіцца толькі для таго, каб выдаткаваць нашы з вамі грошы не на бальніцы, не на сацыяльныя праекты, а аддаць іх на вытворчасць зброі. Гэта добры бізнес. У Злучаных Штатах, якім ніхто не пагражае, вырабляюць дзікую колькасць зброі. Расія гэтак жа. Ёсць псіхоз, і ён вельмі лёгка ствараецца. Вы ў гэтым цяпер ўдзельнічаеце. Я ў гэтым не хачу ўдзельнічаць. Я разумею, што Беларусі не пагражае ніякае НАТО, гэтак жа не пагражае ніякая Расія. Мала таго, я вам скажу па сакрэце, Беларусі ніякія халіфаты не пагражаюць — вельмі далёка адсюль знаходзяцца. Мала таго, у Беларусі такая колькасць міліцыі і вайскоўцаў, якія могуць здушыць любое паўстанне тут любога халіфата. Пытанне: што патрэбнан Беларусі па-сапраўднаму? Патрэбнае выкананне правоў чалавека. Вось асноўная праблема наша. Нам трэба, каб тут паважалася чалавечая жыццё, каб тут паважалася права чалавека на дэманстрацыі. Цяпер галоўная праблема наогул у Еўропе і ў Расіі —гэта правы чалавека.

"Вы хочаце, каб я цяпер узяў і выбіў вам вока?"

Зміцер Лукашук: Прафесар Юлія Чарняўская так піша пра нацыянальную ідэю: "Справа ў тым, што нацыянальная ідэя й гэта не пра кроў, глебу, тэрыторыю, агульны дух народа. Яна пра іншае. Яна пра тое, у чым людзі бачаць сэнс жыцця сваёй супольнасці, сваёй нацыі. Гэта сімвалічная і каштоўнасная катэгорыя". Вы лічыце, што нам не трэба думаць пра дух нацыі, духу народа?

Філіп Чмыр: Не, таму што гэта ўсё выдумка. Навошта нам пра гэта думаць?

Максім Гаруноў: А правы чалавека не выдумка?

Філіп Чмыр: Не, гэта не выдумка.

Максім Гаруноў: З пункту гледжання вялікай гісторыі, ваша размова аб правах чалавека і грамадзянскасці — гэта мара. Гэта тое, што здарылася літаральна некалькі дзясяткаў гадоў таму. Пры тым, што ў нас як у віду, як у краманьёнцаў, 40 тысяч гадоў (самае меншае, а большае — да мільёна гадоў) узаемнага гвалту і ўзаемнага дамінавання і падпарадкавання.

Філіп Чмыр: Вы хочаце так жыць? Вы хочаце, каб я цяпер узяў і выбіў вам вока, дапусцім? Мы мадэлюем сітуацыю — хочаце?

Максім Гаруноў: Вы хочаце выбіць мне вока?

Філіп Чмыр: Вось вы можаце сабе ўявіць: я — мужчына, які гэта можа зрабіць.

Максім Гаруноў: Я ў войску служыў. Вам потым будзе вельмі балюча.

Філіп Чмыр: Мы можам паспрабаваць. Але, тым не менш, вы хочаце жыць у такім грамадстве? Ці вы мяркуеце, што ўсё ж такі паміж намі стаіць...

Максім Гаруноў: А хто вам сказаў, што ў нас ёсць выбар? Мы атрымліваем нашу чалавечую прыроду, мы атрымліваем звычкі чалавека, афекты чалавека, схільнасці чалавека адразу, як толькі мы нараджаемся. Я не выбіраў такое чалавецтва. Яно такое ёсць, у нас ужо ёсць такая гісторыя.

Філіп Чмыр: Вы жывяце цяпер у грамадстве, дзе я, на жаль, не магу выбіць вам вока. Таму што ёсць наступствы.

Зміцер Лукашук: Можа, у такім выпадку, нацыянальнай ідэяй для беларусаў можа стаць імкненне да дасягнення дабрабыту, эканамічнага росту, захавання правоў чалавека?

Філіп Чмыр: Гэта можа быць, безумоўна. Гэта і павінна быць. Усе нацыі да гэтага імкнуцца, калі мы гаворым пра нацыю. Але мы кажам, што ўсе дзяржавы ідуць да гэтага, калі не лічыць, вядома, КНР: па-мойму, не вельмі там клапоціцца аб правах чалавека і пра тое, як павінны жыць людзі.

Максім Гаруноў: Калі мы паглядзім на чалавецтва 300 гадоў таму, нікому б і ў галаву не прыйшло, што мы можам жыць так, як сёння. Гэта неверагодна, гэта цудоўна. І мне камфортна ў гэтым свеце, мне ў гэтым свеце добра, але мы павінны разумець, што ў рэпертуары чалавецтва той свет, у якім жывём мы цяпер, — гэта шчаслівае адхіленне. Нам неверагодна пашанцавала, не ведаю, Гасподзь спусціўся з нябёсаў і падарыў нам гэты рай на зямлі. Мы жывём у раі.

Філіп Чмыр: Не, гэты рай зрабілі мы самі. Мы напісалі звод законаў і пачалі іх выконваць.

Максім Гаруноў: Ах, дык вось, як гэта робіцца!

Філіп Чмыр: Так, так. Пасля Другой сусветнай вайны была створаная арганізацыя — мы да гэтага доўгія-доўгія гады ішлі. Так, безумоўна, уся гісторыя, пра якую вы расказваеце, — у мінулым. І дзякуй Богу. Гэтая дзікасць ў мінулым. Пабіванне камянямі ў мінулым.

Максім Гаруноў: Фрэйд назіраў мільёны маладых немцаў, якія самі добраахвотна беглі з дрыготкімі рукамі падчас Першай сусветнай вайны. І ішлі ваяваць, і нават калі пайшлі першыя трупы, і другія, і трэція, маладыя людзі ўсё роўна хацелі трапіць на фронт. Першая сусветная вайна, Германія, і Фрэйд напісаў выдатную працу пра імкненне да смерці. Рэпертуар чалавека, тое, да чаго нас можа пацягнуць па-сапраўднаму моцна, — гэта не толькі свет, на жаль. Нас можа пацягнуць, у тым ліку, і да вайны.

Філіп Чмыр: Гэтаму дапаможа нацыянальная ідэя. Заўсёды. Заўсёды дапамагала нацыянальная ідэя.

"Калі была нацыянальная ідэя, гэта заўсёды прыводзіла да крыві"

Зміцер Лукашук: Значыць, нацыянальная ідэя ўсё ж такі мусіць быць!

Філіп Чмыр: Не, калі яна была, калі была нацыянальная ідэя, гэта заўсёды прыводзіла да крыві. Вось гэтыя людзі, пра якіх мы цяпер размаўляем, ішлі на вайну дзеля нацыянальнай ідэі. Яны ішлі забіраць акупаваныя французамі тэрыторыі, яны ўспаміналі сваю гісторыю і аднаўлялі справядлівасць. У іх была нацыянальная ідэя. У Гітлера была нацыянальная ідэя. У вас дзеці ёсць? Калі мы кажам пра сям'ю, мы выразна абсалютна разумеем, чаго хочуць людзі. Яны не хочуць вайны, у іх няма вар'яцкіх ідэй, адносна, як вы кажаце, "паміраць". Для гэтага заводзяцца дзеці. Каб разумець.

Зміцер Лукашук: Калі арыентавацца на слоган "Свабода. Роўнасць. Братэрства ", то мы тут знайшлі першае слова для беларускага нацыянальна-ідэалістычнага слогана — сям'я.

Філіп Чмыр: Так, мне здаецца, што так, гэта важна. І ў нас у дзяржаве, наколькі я разумею, гэта цэлая праграма. Мы кажа пра сем'ю на дзяржаўным узроўні: клопат пра сям'ю, ячэйка грамадства — гэта яшчэ з савецкіх часоў ідзе.

Зміцер Лукашук: Потым, калі вы казалі аб правах чалавека, Канстытуцыю, права на свабоду мітынгаў і гэтак далей, то "свабода" другім словам можа быць...

Філіп Чмыр: Так, безумоўна.

Максім Гаруноў: Грамадзянскасць і права... Мы за іх змагаемся для каго? Для сябе? Ці для ўсяго свету? Я так разумею, вы стаіце на той пазіцыі, што, увогуле, мы на злосць ўсім буржуям сусветны пажар раздуем. Вы стаіце на пазіцыях сусветнай рэвалюцыі. Грамадзяне па ўсёй планеце ўтвараюць супольнасць, людзі, якія ваююць за правы чалавека і ўдзельнічаюць у нейкіх актыўнасцях па падтрыманні правоў чалавека, дапамагаюць, так? І мы ўсе разам — ну, вы ўсе разам, змагаецеся супраць нацыяналістаў...

Філіп Чмыр: Якія з'яўляюцца пагрозай.

Максім Гаруноў: Гэта значыць, правільна я разумею, калі вы тут у Беларусі змагаецеся за правы чалавека, то вы змагаецеся ў межах усепланетарнай барацьбы за правы чалавека?

Філіп Чмыр: Так.

Максім Гаруноў: А, гэта значыць вы за правы чалавека для ўсіх.

Філіп Чмыр: Так.

"Я вам таму вока і не выбіў — камеры стаяць"

Максім Гаруноў: Людзі, калі ваююць, калі рызыкуюць змагацца за правы, калі яны пачынаюць рызыкаваць сваім здароўем, калі яны пачынаюць сур'ёзна выдаткоўваць свой час, то гэта ўсё, як правіла, для сваіх. А межы гэтых "сваіх", як правіла, акрэсленыя нацыяй. Не ведаю, чулі або не чулі, але ёсць вялікая праблема для гісторыкаў, для крымінолагаў, таму што апошнія 30 гадоў рэзка зніжаецца колькасць злачынстваў у вялікіх гарадах. І ніхто не можа растлумачыць, чаму. Вы кажаце, з вашага пункту гледжання, колькасць злачынстваў падае ва ўсіх еўрапейскіх сталіцах, таму што людзі змагаюцца за грамадзянскія правы. Запэўніваю вас, сярод пунктаў гледжання навукоўцаў, якія з гэтай нагоды разважаюць, усе кажуць, што ў гэтым "вінаваты" рост дабрабыту, усе кажуць, што ў гэтым "вінаватыя" новыя сістэмы сачэння за чалавекам — мы проста баімся, мы не сталі больш маральнымі . І ў гэтым сэнсе няма ніякай грамадзянскасці. Мы працягваем быць такімі ж драпежнымі, як нашы продкі, проста камеры стаяць.

Філіп Чмыр: Я вам таму вока і не выбіў — камеры стаяць.

Максім Гаруноў: Тады глядзіце, калі вы мне не выбілі вока таму, што на вас накіраваная камера, і ёсць мінімум два сведкі, і ўнізе сядзіць ахоўнік, то вы мне не выбілі вока не таму, што вы так высока ўзнесліся ў сваім духоўным развіцці. Як быццам вы хочаце выбіць вока чалавеку, але вы душыце ў сабе гэта жаданне. Вы не выбілі, таму што вы баіцеся.

Філіп Чмыр: Я вам пра гэта і кажу. Вы хочаце жыць у гэтым грамадстве, так? Вы прапаноўвалі мне жыць у грамадстве без відэакамер, міліцыі, ахоўніка. Вы сказалі, што вы гатовыя да гэтага.

Максім Гаруноў: Не-не, я хацеў вам сказаць, што не трэба глядзець на сябе праз ружовыя акуляры. Трэба разумець, што калі ваш, дапусцім, прадзядуля ці мой прадзед ненавідзеў яўрэяў... Вось мой прадзед жыў ва ўкраінскай вёсцы, хутчэй за ўсё, ён быў антысемітам. Мой прадзед дакладна. Мясцовасць, у якой яны жылі ва Украіне, вядомая паўстаннем Гонты, можна паглядзець, што яны ладзілі. Я да чаго гэта ўсё? Я не маю права ўзвышацца над сваім прадзедам. Я не магу сказаць, што ён быў цёмны і сярэднявечны, а я выдатны, светлы і адукаваны. Хутчэй за ўсё, мы аднолькавыя. Проста свет змяніўся, палепшыўся. Мой свет, у якім я жыву, значна лепшы, ён прымушае мяне быць маральным. Мне нават у галаву не прыходзяць тыя жаданні, якімі, дапусцім, кіраваўся мой прадзед. Але я ведаю, што гэтыя жаданні могуць прыйсці. І я ведаю, як бы я ні супраціўляўся, як бы я не жадаў не ператварацца ў жывёлу, але я магу ператварыцца ў жывёлу. Трэба падазраваць сябе ў гэтым.

Філіп Чмыр: Я не магу падтрымаць гэтую частку.

Максім Гаруноў: Нават праз 20 гадоў можа ўзнікнуць сітуацыя, можа з'явіцца адчуванне, можа з'явіцца гэтае салодкае жаданне, і ты, як Адам, як Ева ў райскім садзе, ўчыніш грэхападзенне і вернешся назад.

Зміцер Лукашук: Давайце не будзем пра такія дрэнныя сцэнарыі. Дарэчы, у словах Максіма, калі ён распавядаў пра тое, што нечакана знізіўся ўзровень злачыннасці, прагучала: гэта адбылося з-за павышэння дабрабыту людзей. Чым вам не трэцяе слова ў наш слоган: "дабрабыт"? І вось вам: "Сям'я, свабода, дабрабыт".

Максім Гаруноў: Я — за. Наогул, апошнія два гады (хачу скарыстацца вашым эфірам) я з'яўляюся прапаведнікам тлушчаслаўя. Я веру, што ніякі прапаведнік, ніякае Евангелле не зробяць людзей добрымі. Людзей зробіць добрымі толькі тлушч, шмат тлушчу, шмат ежы, шмат салодкага, шмат тлустага, шмат мяснога, шмат салёнага, шмат перчанага...

Зміцер Лукашук: А алкагольнага?

Максім Гаруноў: Толькі віно. Таму што віно — там шмат вугляводаў. Галоўнае, каб чалавек еў і тлусцеў хутчэй. Тоўсты чалавек, чалавек, які выглядае, як на палотнах Рубенса, чалавек, чыё цела падобнае на воблака — такое прыгожае ліпеньскае воблака, ляніва плыло па небе...

Зміцер Лукашук: Я нават не ведаю, якое тады чацвёртае слова дадаць...

Максім Гаруноў: Тлушч. Тлушч. Тлушч.

Філіп Чмыр: А ці патрэбнае нам чацвёртае?