Сяргей Долгушаў: Хочацца, каб у свеце спявалі беларускія песні як эдэрлезі

На інтэрв’ю Сяргей пагадзіўся, вяртаючыся цягніком з “дальняй дарогі”. Дарогай аказалася экспедыцыя па Палессі. Для музыкі яна ўжо пятая па ліку. Пра экспедыцыю, новы альбом гурта Vuraj, дзе Сяргей увасабляе свае ідэі, пра тое, як папулярызаваць беларускі фальклор, пойдзе наша гаворка далей.

Еўрарадыё: Сяргей, ты літаральна з доўгай дарогі да нас. Адпачываў ці недзе выступаў?

Сяргей Долгушаў: Я вярнуўся з фальклорнай, пятай па ліку, экспедыцыі, якая, з аднаго боку, адпачынак, з іншага — праца. Былі з сябрамі на Палессі: спачатку на Піншчыне, а потым паехалі вышэй — у Івацэвіцкі раён.

Еўрарадыё: Што цікавага сабралі гэтым разам?

Сяргей Долгушаў: Багата ўсяго. Але апошнім часам мяне больш цікавіць размова з людзьмі, іх адказы на пытанні, іх мова, іх дыялекты. Калі пытаеш, на якой мове вы размаўляеце, чуеш цікавыя адказы. На Піншчыне мяне бабулька здзівіла. Кажа, у вас там на Беларусі гавораць так, а у нас так. А вы хто, пытаю, украінцы? Яна адказвае: “Не. Мы мясцовыя, тутэйшыя”… Традыцыі песень розныя — у адной вёсцы спяваюць адны песні, у суседняй ужо іншыя. Вось можна ўжо і рэпертуар папоўніць.

Еўрарадыё: З'явіўшыя ў беларускай музычнай прасторы, ты адразу зарэкамендаваў сябе мультыасобай — займаешся рознымі музычнымі справамі і паўсюль патрэбны (маю на ўвазе працу ў Vuraj, Fratez, спеўныя сходы, эксперыменты “Рацыянальнай дыеты” і г.д.). Дзе бярэш сілы і энергію на актыўную дзейнасць?

Сяргей Долгушаў: Жыццё маё з таго і складаецца, што гэта музыка, спевы, зацікаўленасць фальклорам, экспедыцыямі, выкладаннем, школа спеваў. Я адчуў, што гэта мая справа, мне гэта падабаецца, і я аддаю гэта людзям. Яны гэта ўспрымаюць і таксама добра ставяцца да маёй справы.

Еўрарадыё: Тым не менш, ты выйшаў з акадэмічнага кансерваторскага асяроддзя!

Сяргей Долгушаў: Я выйшаў з вёскі (смяецца). З вёскі Новае Тарчылава пад Оршай. Усе смяюцца з назвы, але назва паходзіць ад польскага слова торч. Тарчамі ў ВКЛ называлі абарончыя шчыты. Хутчэй за ўсё, гэта была назва ТОрчылава ці проста Торчы… Мая першая адукацыя не звязаная з музыкай — я вучыўся ў Магілёўскім кулінарным тэхнікуме. А потым мяне занесла ў Мінск у Акадэмію музыкі, якую я скончыў як спявак, спачатку оперны, а потым канцэртна-камерны. Цяпер я працую ў філармоніі, але зацікаўленасць фальклорам стаўлю на галоўнае месца. Бо фолк— гэта хвароба. Самыя першыя песні, якія мяне ўразілі, былі песні ў выкананні Рыгора Барадуліна “Ой, лятала шэра перапёлка” і “Дробненькі дожджык”. А потым я атрымаў магчымасць зазірнуць у архівы беларускіх фальклорных экспедыцый і выбраць самыя цікавыя для сябе песні. Фальклор звязаны з прыродай, з усім натуральным, што мае свае карані і глыбіню, дадзеную нам продкамі.

Еўрарадыё: У альбоме гурта Vuraj “Раёк” вы зрабілі стаўку на летнія песні — купальскія і жніўныя.

Сяргей Долгушаў: Так. Але новы альбом будзе “палескім”. У яго ўвойдуць менавіта песні, сабраныя мной уласнаручна. Я ведаю кожную песню, я дакрануўся да кожнай з іх. Таму гэта будзе вельмі глыбінная праграма. Бабулькі кажуць, вось, будзеце нашы песні перайначваць. Дык вось, не хочацца іх перайначваць. Нам карціць сапраўдны перадаць тую інфармацыю і настрой, што ўтрымліваюцца ў гэтых песнях, ці зрабіць новы “стайл”, які, дазволіць прайсці праз гэтыя песні, адчуць іх сілу.

Еўрарадыё: Ці сочыш за тым, што цяпер адбываецца ў свеце фолк-world-music?

Сяргей Долгушаў: Я нават учора зазірнуў у інтэрнэт і зразумеў, што даўно нічога не слухаў з-за адсутнасці часу. Але мяне заўсёды цікавіў гурт Dead Can Dance (смяецца) — як пайшло са школы, так і па сённяшні дзень гэта мой любімы гурт. Падабаюцца ўкраінцы “Дахабраха”, Burdon, Hudaki village band, ва Украіне хапае цікавых архаічных і эксперыментальных калектываў.

Еўрарадыё: Як ты характарызуеш стан беларускай этна-сцэны? Чаго тут не хапае і чаго, можа быць, занадта?

Сяргей Долгушаў: Дакладна не хапае сайта, прысвечанага беларускаму фальклору, на якім былі б выкладзеныя аўтэнтычныя запісы і відэа, і якім было б зручна карыстацца нават замежнікам. Ёсць запісы, якія захоўваюцца ў архівах, але да іх нават цяжка падыйсці. Аднойчы з сябрамі з Прагі мы вырашылі выдаваць дыскі з аўтэнтычнымі спевамі. Захацелі ўзяць нешта такое даўняе-даўняе, што запісвалася яшчэ на бабіны. Я прыходзіў у розныя ўстановы з просьбай дазволіць мне скарыстацца архівамі і тлумачыў сваю ідэю аблічбаваць гэтыя песні і выдаць дыскі за ўласныя грошы, але мне заўсёды адмаўлялі. Маўляў, трэба браць нейкія дазволы, запаўняць паперы, плаціць грошы… Вось тады акурат я пазнаёміўся з паэтам Сяргеем Панізнікам, у якога былі запісы 1967-68-х гадоў з Міёршчыны. Там можна пачуць такую сапраўды мяккую беларускую мову. Вось мы з гэтага і пачалі. На наступным дыску, які мы рыхтуем, будзе запісанае ім жа вяселле.

Да таго ж, хочацца яшчэ больш фестываляў. Узяць, напрыклад, Славакію, дзе ледзьве не кожны тыдзень адбываюцца фэсты традыцыйнай музыкі. У нас на Палессі таксама праходзяць местачковыя фестывальчыкі, але пра іх ніхто не ведае — “Мотальскія прысмакі”, “Фолк без межаў” ці зусім маленькія. На іх выступаюць фальклорныя ансамблі, якія складаюць як бабулькі, так і маладзейшае пакаленне, якія навучаліся ў гэтых бабулек. Дык вось не хапае папулярызацыі падобных фэстаў.

І ўвогуле, нам трэба прыдумаць, як вывесці беларускую этна-музыку на міжнародны ўзровень. Таму што сербскую музыку ў свеце ведаюць праз Кустурыцу ды Брэгавіча, польская, украінская музыка выходзяць на добры ўзровень. А беларуская музыка знаходзіцца нібыта ў вакууме. Хочацца, каб у свеце спявалі беларускія песні як эдэрлезі.

Еўрарадыё: Я так разумею, што і "Спеўныя сходы" ты прыдумаў для таго, каб беларусы знаёміліся са сваёй песеннай спадчынай?

Сяргей Долгушаў: Так. Ідэя заключаецца менавіта ў папулярызацыі беларускай песні. Каб яны іх ведалі і не баяліся спяваць. Я не стаўлю задачу навучыць іх спяваць правільна, захоўваючы народную традыцыю і інтанацыю. Яны баяцца гэтай вучобы, кшталту “усталі ўсе, ўзялі дыханне”. "Спеўны сход" — гэта свайго роду гульня. Прыцягваюцца да яго людзі рознага ўзросту — ад моладзі да бабулек і дзядулек. З верасня мы пачынаем сталыя сустрэчы “Спеўнага сходу”, якія будуць прысвечаныя беларускай песні ўсіх часоў. У верасні, напрыклад, мы развучым старажытныя карагодныя песні, у кастрычніку звернемся да дзіцячага фальклору, потым кранем “Полацкі сшытак”, творы Міхала-Клеафаса Агінскага, Радзівілаў і так пройдземся па ўсіх эпохах. У дадзеным выпадку, натуральна, мне дапамагла адукацыя, я маю гэтыя ўсе творы і ведаю, што з імі рабіць. Хочацца насамрэч адаптаваць гэтыя песні для простых людзей, каб яны маглі ў кампаніі праспяваць, напрыклад, раманс Агінскага.

Еўрарадыё: Ну, падаецца, што гэта няпростая задача.

Сяргей Долгушаў: Так, задача складаная, але я хачу папулярызаваць беларускую музыку і такім чынам. Да таго ж, на “Спеўныя сходы” будуць запрашацца госці. То бок, каб апроч практыкаванняў на дыханне і, уласна, спеваў, былі госці, якія б маглі распавесці пра песні і эпохі. Напрыклад, я хачу запрасіць гурты, якія выконваюць старадаўнюю музыку і абазнаных людзей кшталту Віктара Скарабагатава, які распавядзе пра эпоху Агінскага.

Еўрарадыё: Да таго ж, ты працуеш з дзецьмі.

Сяргей Долгушаў: Так. Я працую з праграмамі, якія накіраваныя на знаёмства дзетак з беларускім фальклорам. Яны збольшага інтэрактыўныя і тэатралізаваныя. Апроч таго, я працую ў філармоніі дзяцей і юнацтва. Тут праграмы накіраваныя на знаёмства дзетак з класічнай музыкай. Мы такім чынам прывучаем дзетак да філармоніі з прыцэлам на тое, каб яны ў будучыні хадзілі на канцэрты, слухалі якасную класічную музыку. Мая задача — знаёміць дзяцей з беларускай класікай, то бок, з песняй. Я прэзентую свае праграмы. Адна з іх, “Чароўны край”, дзе я знаёмлю малых з беларускім фальклорам. У аснове нашы казачкі, песні, музычныя інструменты, гульні.

Еўрарадыё: Ты пайшоў па фальклорнай сцежцы і сыходзіць з яе ў бок рока ці якой электронікі не збіраешся?

Сяргей Долгушаў: Мяне ўсё ж цікавіць менавіта тое, чым я цяпер займаюся і эксперыменты. Я не выключаю, што далей буду рабіць праекты іншыя, мінімалістычныя. А ўвогуле, хочацца рабіць музыку філасофскага складу, хочацца капаць яшчэ глыбей.

22 кастрыніка ў Палацы прафсаюзаў Vuraj ладзіць вялікую прэзентацыю свайго апошняга альбома “Раёк”.