Трошкі трасянкі і памылак: як быць у трэндзе беларускасці і не саромецца

25/04/2022 - 12:04

Хваля цікавасці да беларускай мовы, якая з’явілася ў 2020 годзе, павялічылася праз вайну ва Украіне. Але ёсць рэчы, якія замінаюць беларусам перайсці на беларускую мову. У кагосьці гэта перфекцыянізм: не буду размаўляць на беларускай мове, бо атрымаецца трасянка. Іншыя не ведаюць, з чаго пачаць.

Еўрарадыё даведалася ў экспертаў, як беларусы ставяцца да беларускай мовы, як пачаць размаўляць па-беларуску і што адказваць тым, каму беларуская мова не падабаецца.

“Беларускіх беларусаў, а не савецкіх, большасць”

Беларусы пратэстуюць каля Дома ўрада ў 2020 годзе / Еўрарадыё

Да 2020 года стаўленне да беларускай мовы было спецыфічнае. Згодна з перапісам насельніцтва 2019 года, беларускую мову назвалі роднай 54,1% жыхароў Беларусі.

Сустрэча “Мава новова” ў Варшаве / фота з сацыяльных сетак

1. Перавядзіце гаджэты і камунікацыю ў сеціве на беларускую.

— Мова не павінна быць ідэальнай. Яна павінна быць жывой, як ёсць: трошку з трасянкай, трошку з памылкамі. Калі чалавек баіцца ў сям’і размаўляць, няхай пачне з незнаёмымі. У фэйсбуку тым жа можна знайсці супольнасці, якія размаўляюць па-беларуску, і далучыцца да “Мова нанова”. У нас, безумоўна, ніхто не адмовіць і пойдуць насустрач, каб дапамагчы чалавеку пачаць размаўляць на беларускай мове, — раіць Алеся Каролік.

2. Знайдзіце кола аднадумцаў.

— Адно з галоўных, што падтрымае, — кола аднадумцаў. Знайдзіце аднаго-двух як мінімум. Калі ты разумееш, што ты не адзін, гэта вельмі моцна падтрымлівае. Няхай першы час гэта будзе нейкая сеціўная суполка. Ужо вельмі добра. Калі атрымаецца знайсці аднаго-двух чалавек у бліжэйшым атачэнні — гэта шыкоўна, — кажа Генадзь Коршунаў.

3. Чытайце па-беларуску і слухайце беларускую мову.

— Цяпер можна выкарыстоўваць шмат рэсурсаў. З апошняга — гэта mova.how. Там шмат спасылак на відэа, аўдыё, кнігі. Безумоўна, трэба шмат чытаць. Няма часу чытаць — пампуйце кнігі і слухайце. Слухайце радыё, ёсць беларускамоўныя хвалі, — працягвае Алеся Каролік.

Для дзяцей таксама ёсць мультфільмы і аўдыяказкі ў беларускай агучцы. Але галоўны стымул для дзяцей размаўляць па-беларуску — гэта, канешне, жаданне рабіць як бацькі.

— Ёсць аўдыё, казкі — “Краіна казак”. І пакрысе трэба пачаць з імі проста размаўляць. Я сачу за адной блогеркай, якая не жыве ў Беларусі. Яна пісала, што літаральна колькі месяцаў таму пачала з дзецьмі размаўляць па-беларуску. Дзеці малыя: два з паловай гады плюс-мінус. І першы час яны нерваваліся, не разумелі, што адбываецца. А цяпер нармалёва ставяцца да беларускай мовы. Трэба проста пачаць размаўляць. Бацькі — гэта прыклад.

“Гавары на нармальнай мове”, “гэта русафобія” — як адбівацца?

У Дзень Волі ў 2018 годзе людзі пісалі на стэндзе, што Беларусі не хапае сваёй мовы / Еўрарадыё

Што адказваць, калі вам давялося знайсці не толькі аднадумцаў, але і сутыкнуцца з крытыкай? Напрыклад, калі вас просяць размаўляць на рускай мове, кажуць, што не разумеюць, ці нават абвінавачваюць у русафобіі?

— У нас дзве дзяржаўныя мовы, — кажа Генадзь Коршунаў. — Фактычна на абедзвюх нармалёвы грамадзянін мусіць размаўляць. Можна казаць пра тое, што гэта мова проста падабаецца. Вось як мне проста падабаецца, як гэтыя гукі кладуцца на мой язык. На ёй лягчэй думаць на некаторыя тэмы.

Што можна казаць сваякам з Расіі? Ніякая мова не праява русафобіі. Больш, чым самі расіяне, для русафобіі не зрабіў ніхто ў свеце. Калі расіяне патрабуюць, каб з імі размаўлялі па-руску, мы, беларусы, можам патрабаваць сіметрычна, каб з намі па-беларуску размаўлялі. Не можаш рабіць тое, што сам патрабуеш ад іншых, дык не патрабуй.

У кожным разе трэба падрыхтавацца да таго, што спатрэбіцца шмат рэсурсаў. І эмацыйных, і, напрыклад, часу, кажа сацыёлаг. Галоўнае на гэтым шляху быць тактоўным, спакойным і негвалтоўным.

— Асабліва людзям старэйшага ўзросту будзе даволі цяжка нават не адразу пераключацца на іншую мову. Гвалтам прымушаць кагосьці размаўляць на беларускай — гэта не выйсце. Але адказваць за сябе мы можам.

Дапамагчы беларусам могуць таксама СМІ і вядомыя асобы.

— Трэба, каб людзі, якія сябе называюць нашымі лідарамі, якія бяруць на сябе адказнасць за тое, што яны прадстаўляюць беларускі народ, часцей ужывалі беларускую мову. Каб медыя таксама часцей ужывалі беларускую мову, бо гэта сапраўды ўздзейнічае на галаву. Мы бачым, як працуе прапаганда. І мы павінны ў процівагу гэтаму больш ужываць беларускую мову. Гэта прыклад для звычайнага чалавека, — рэзюмуе Алеся Каролік.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.