Сяргей Будкін: Не намінаваць гурт "Ляпис Трубецкой" — маветон

Стваральнік, рэдактар і журналіст Сяргей Будкін прыходзіць у студыю Еўрарадыё у добрым, нечакана аптымістычным настроі. Сяргей часта ўсміхаецца, што даволі рэдкая з’ява, ды распавядае пра будучыню беларускай музыкі, безліч ідэй для супольных музычных праектаў, перараджэнне нашай публікі і хуткі канцэрт “Героі года”.

Еўрарадыё: Давялося чуць ад людзей блізкіх да музыкі, і маё меркаванне такое самае, што гэты год атрымаўся вельмі бедным на падзеі і гурты. Нават калі параўноўваць з мінулым годам. Тваё стаўленне якое?

Сяргей Будкін: Я трымаюся абсалютна іншага меркавання. Па маіх назіраннях гэты год быў, наадварот, вельмі насычаным. І ў плане адкрыццяў, і ў плане ўжо вядомых гуртоў, і ў плане нейкіх музычных праектаў. Магчыма, у мяне такое стаўленне, бо некаторыя з гэтых праектаў рабіў я ў тым ліку... Тут таксама ўсё суб’ектыўна, аднак колькасць беларускіх канцэртаў, колькасць выдадзеных дыскаў сведчаць пра тое, што ўсё было выдатна. 

Еўрарадыё: Тады што ж вы абралі для сваёй узнагароды “Героі года”?

Сяргей Будкін: Ну, яшчэ да канца ўсё не асэнсавана. Тое, што паспелі асэнсаваць, адлюстраванае ў шорт-лістах па двух намінацыях: “Героі года” і “Дэбют года”, у кожнай па пяць намінантаў. Мы тут, у адрозненне ад іншых узнагарод, не кіруемся наяўнасцю альбома. Мы кіруемся перадусім канцэртнай актыўнасцю музыкаў, актыўнасцю студыйнай, віртуальнай... Таму ўсіх, хто трапіў у шорт-ліст, ужо можна лічыць героямі.

Еўрарадыё: Давай падрабязней па намінантах!

Сяргей Будкін: Я пра кожнага магу распавесці вялікую гісторыю, але ці хопіць у нас часу (усміхаецца)? Скажу, што было вельмі цяжка, і гэта вялікая прыемнасць гэтага году, вызначыць такі невялічкі спіс прэтэндэнтаў. Першапачаткова лік ішоў на дзясяткі: настолькі шмат адкрыццяў, настолькі шмат актыўных вядомых гуртоў, што мы разгубіліся. Давялося ставіць пытанне на галасаванне.

У выніку на “Дэбют года” прэтэндуюць SP Kava — беларускамоўны рэпер, былы ўдзельнік гурта Pananieba. Гурт Hurma, які актыўна сябе пазіцыянуе як беларускамоўны поп-рок. Іх можна лічыць адказам на гурт “Звери”, бо, відаць, яны працуюць на тую ж публіку. Гэта гурт Tonqixod — праект паэта і перакладчыка Уладзя Лянкевіча, але ён не любіць, калі яго асобна вылучаюць з усіх удзельнікаў гурта. Яны ўтварыліся толькі сёлета, але мы бачым, наколькі цікава яны выглядаюць на сцэне, наколькі актыўна яны канцэртуюць і ўжо пішуцца ў студыі. Гэта праект Dziviа, які патрапіў толькі паводле аднаго крытэру, бо запісаў супер смачны альбом. Гэта інструментальная музыка, такі фольк-эмбіент, але абсалютна з нацыянальным каларытам. Як па мне, гэта абсалютна ўнікальная з’ява, бо я такога ад беларускіх музыкаў пакуль не чуў. Ну, і пяты прэтэндэнт — дуэт, а цяпер ужо і гурт, бо яны ўзялі яшчэ музыкаў, Navi. Іх песня і кліп “Абдымі мяне” зрабілі гэты год. Плюс тое, што я бачыў на іх невялічкіх канцэртах, калі ўсе проста падхопліваюць і спяваюць разам. Гэта надзвычайная рэч, калі з’яўляюцца такія песні, якія вось так проста ідуць у народ.

Ну, і асноўная намінацыя, у якой летась канкурэнтаў не было і мы ўручылі ўзнагароду Akute. Сёлета ж іх настолькі шмат, што давялося проста па жывому крэсліць і рэзаць. Па выніку мы вылучылі BosaeSonca — гурт, які выдаў ажно два абсалютна выдатныя альбомы. Натуральна, вылучылі “Ляпис Трубецкой”, таму што не вылучыць “Ляпісаў” — гэта проста маветон (усміхаецца). Таксама вылучылі гурт Re1ikt — каманда, якая даказала, што знаходзіцца ў выдатнай форме: рэдка які гурт можа даваць пад сотню канцэртаў на год, удзельнічаць у нейкіх неверагодных праектах, ездзіць на замежныя фестывалі і яшчэ там перамагаць. Таксама мы абралі гурт :B:N:, які даволі цяжка прадстаўляць, бо пра яго мусіць ведаць кожны, хто цікавіцца беларускай музыкай. Ну, і пяты прэтэндэнт — гурт N.R.M. Тут былі спрэчкі наконт таго, ці варта лічыць іх героямі, бо ў фармаце трыа яны выдалі даволі спрэчную працу... Але ў гэтым і ёсць іх гераізм, як па мне. Бо яны, так бы мовіць, абезгалоўленыя, здолелі працягнуць працу, наладзіць сувязь з польскім гуртом Myslovitz, выступаць на фэстах у Польшчы, выдаць альбом, канцэртаваць па Беларусі...

Два гурты з гэтага спісу ў выніку атрымаюць па статуэтцы, але хто гэта будзе — даведаемся непасрэдна на мерапрыемстве (усміхаецца).

"Калі людзі ведаюць, што будзе бясплатны канцэрт гурта, то навошта ім плаціць за платны".

Еўрарадыё: Ты сам не раз казаў, што цікавасць да беларускіх музыкаў вельмі нізкая. І становіцца ўсё ніжэйшай. Давай паразважаем, чаму так адбываецца!

Сяргей Будкін: А ў мяне зараз акурат момант уздыму і надзеяў, што не ўсё так кепска, як я казаў паўгода таму (усміхаецца)! Гэта, мне падаецца, цалкам нармальна, калі такія хваляпадобныя настроі. Цяпер я лічу, што ўсё яшчэ папраўна і можа ісці да лепшага, бо ёсць пэўныя абставіны, якія гэтаму спрыяюць. Але, натуральна, такая праблема існуе. На тое, што людзі не хочуць хадзіць на канцэрты беларускіх выканаўцаў, ёсць некалькі прычын.

Найперш канцэртаў усё больш і больш, усё часцей прыязджаюць замежныя вядомыя выканаўцы і фактычна людзі, відаць, збіраюць грошы на “Океан Эльзи” ці на Depeche Mode і не жадаюць ні капейкі аддаваць на Tonqixod і Re1ikt. Тым больш, і гэта другая прычына, нашыя гурты часта выступаюць бясплатна. Мне здаецца, што гэта заганная практыка. Калі людзі ведаюць, што могуць схадзіць на бясплатны канцэрт гурта, то навошта ім за яго плаціць. І арганізатары не возьмуцца ладзіць канцэрт такога гурта, бо навошта ім рызыкаваць.

Таксама гэта пытанне вельмі слабай рэкламы і вельмі кволага мэнэджменту. Цяпер некаторыя асобы актыўна спрабуюць гэта змяніць. Напрыклад, “Ili-Ili” і іх каманда мэнэджараў актыўна прасоўвае свой гурт у любы горад, у любую дзірку, на любую радыёстанцыю... Але гэтым, напэўна, мусяць займацца не самі музыкі, а тыя, хто можа прысвячаць гэтаму час. Пытанне толькі — ці будзе гэта апраўдана, ці прысвячаць гэтаму час пасля асноўнай працы, ці ставіць усё і рызыкаваць, як у казіно.

"Раней пытанне пераемнасці было праблемным, цяпер яго ўжо не існуе".

Еўрарадыё: Ты ўзгадаў пра “Океан Эльзи” — гурт з 1990-х, які дагэтуль існуе і развіваецца! У нас таксама былі гіганты 1990-х, але цяпер ужо ці іх няма, ці яны не выступаюць, ці замест “палацаў” збіраюць невялічкія клубы. Прычыну такога не пытаюся, але ці ёсць сёння вартая замена ім?

Сяргей Будкін: Можна казаць, што пераемнасць ужо наступіла. Пачынаюць кіраваць працэсам і актыўна прысутнічаць у музычнай прасторы людзі, якія нарадзіліся ў 1982-1988 гадах. Яны прыходзяць на замену тым, хто запальваў у 1990-х. І вось зараз мы назіраем, як гэтая генерацыя зацвярджаецца. Раней сапраўды пытанне пераемнасці было праблемным, бо маладыя музыкі недацягвалі ідэйна ці па ўзроўні да, так бы мовіць, айцоў, тыпу N.R.M., Ulis, “Новае неба” — той пачкі гуртоў, без якіх не абыходзіўся ніводзін фестываль ды рок-канцэрт. Зараз яны ёсць і застаецца толькі пытанне замацавання папулярнасці.

Ну, і моўнае пытанне застаецца, бо я разважаю перадусім пра беларускамоўныя гурты, якія спяваюць на той мове, на якой большасць у краіне не размаўляе. А таксама ёсць эканамічная праблема, бо нашы арганізатары сутыкаюцца з пытаннямі, якія не чуюць арганізатары нават у суседняй Украіне. Бо там няма гастрольных пасведчанняў, там людзі, якія робяць канцэрты мясцовых гуртоў, вызваляюцца ад падаткаў, там зусім іншая сітуацыя, калі казаць пра музычны бізнес.

А таксама праблема ў адсутнасці гэтых музыкаў у інфармацыйнай прасторы. Мы іх не чуем і не назіраем на тэлебачанні ды радыё, хоць гэтае пытанне паступова адпадае, калі казаць пра сталічную моладзь. Але натуральна, што моладзь па-за Мінскам усё роўна бярэ інфармацыю з тэлеканалаў і радыё. А гэта такі сур’ёзны бонус!

Еўрарадыё: Дарэчы, музыка тых “гігантаў” была дастаткова палітызаванай. Пра моладзь такога ўжо не скажаш. А што прыйшло замест палітызаванасці, ці ёсць увогуле агульная нейкая тэма для пераемнікаў?

Сяргей Будкін: Гэта акурат адна з самых яскравых тэндэнцый апошняга дзесяцігоддзя. Палітызаванасць сапраўды практычна знікла з творчасці беларускамоўных выканаўцаў. Бо сапраўды раней беларускамоўны рок асацыяваўся выключна з нейкай палітыкай. Заўжды на канцэртах крычалі “Жыве Беларусь!”, а зараз паглядзіце, напрыклад, на сольніку Akute ніхто нават не падумаў штосьці падобнае выкрыкнуць.

У тэкстах таксама знікла сацыяльная ды палітычная накіраванасць. Гэта пашырае прастору, бо было, здаецца, такое негатыўнае ўспрыманне сярод тых, хто гэтай тэмай не пераймаўся ці трымаўся іншага меркавання. А цяпер музыка стала бліжэйшай да слухача! Тое, што па-беларуску спяваюць і пра секс і пра розныя абсалютна будзённыя, побытавыя рэчы, не можа не радаваць. Гэта значыць, што, па-першае, мова жыве, а па-другое, з’яўляюцца іншыя людзі і іншыя слухачы.

"Асабіста мне музыкі не пагражалі, але ведаю, што калегам — здаралася".

Еўрарадыё: Ёсць такая думка, што беларуская музыка не вельмі цікавіць беларусаў таму, што ў нас няма крытыкаў, ці не ведаюць, не чытаюць, папросту не давяраюць. Што ты на гэты конт думаеш?

Сяргей Будкін: Гэта пытанне асабістай зацікаўленасці, бо калі жадаеш нешта знайсці, то сёння гэта вельмі проста зрабіць. Тут увогуле спрэчнае пытанне, бо я, напрыклад, не люблю найменне “музычны крытык”. Я не разбіраю песні па гармоніях, па нотах, мяне, па шчырасці, гэта мала цікавіць. Для мяне больш істотна і глыбока тое, што ўкладаецца ў гэтую музыку, якія яна мае перспектывы, мяне цікавіць выказванне ўласнай пазіцыі праз музыку, як музыка можа паўплываць на грамадства... Улічваючы гэта, магчыма, людзі маюць рацыю, калі кажуць, што інстытуту музычнай крытыкі ў акадэмічным, класічным разуменні ў нас не існуе. Але я магу казаць толькі ад сябе, і я на сябе такой ролі не бяру.

Але тое, што людзей хвалюе пытанне існавання музычнай крытыкі, я вельмі сумняваюся. Бо часам сустракаюцца гадкія каментары кшталту: “А хто гэтыя людзі?”, “Хто яны такія, каб браць на сябе адказнасць?”. Я адкрыты для ўсіх, хто хоча выказвацца, маё ўласнае меркаванне на пэўныя пытанні (у дадзеным выпадку датычныя беларускай музыкі). Таму гаворкі пра тое, што нехта ўзяў на сябе адказнасць і паставіў сабе такі статус, няма. Гэта проста неабыякавыя людзі, якія за гэта нават грошай не зарабляюць. Яны проста пераймаюцца тым, каб была будучыня ў беларускай музыцы, у беларускай культуры, каб беларускія музыкі былі прастымуляваныя хоць неяк. Хоць бы і тымі ж прэміямі, якія робяць і “Тузін” і “Эксперты” і “Еўрарадыё”. Мне здаецца, што да гэтага трэба ставіцца адпаведным чынам.

Еўрарадыё: Вось, дарэчы, ці часта сутыкаецеся з агрэсіўнай, незразумелай рэакцыяй ад “раскрытыкаваных” музыкаў?

Сяргей Будкін: Мяне радуе, што існуе хаця б нармальная рэакцыя, калі людзі дзякуюць. Нават калі маё меркаваннем не супадае з меркаваннем аўтараў альбому. А адсоткаў 99 аўтараў перакананыя, што зрабілі лепшы альбом у свеце! Таму магу сказаць, што сярод музыкаў вельмі шмат адэкватных людзей! За 15 гадоў назірання магу сказаць, што іх значна больш, чым неадэкватных! Натуральна, я ведаю, але не буду называць тых, хто мяне проста ненавідзіць. Але гэта іх меркаванне, якое я паважаю, галоўнае, каб яно не пераключалася на нейкія ненармальныя ўчынкі ды агрэсію.  

Еўрарадыё: То бок здараюцца пагрозы?

Сяргей Будкін: Датычна мяне не было! Ва ўсялякім выпадку, я вось так не магу ўзгадаць. Але да калег, ведаю, здаралася. І гэта, на мой погляд, ненармальна. Мне хацелася б, каб музыкі разумелі, што мы проста выказваем сваё ўласнае меркаванне і робім гэта менавіта з неабыякавасці, з жаданнем дапамагчы, каб музыка развівалася, каб станавілася лепш.

"Мы вырашылі абмежавацца беларускамоўнай музыкай, але гэта не значыць, што я абмежаваны чалавек і нічым іншым не цікаўлюся".

Еўрарадыё: На твой погляд як крытыка, калі ўжо ў свеце пра беларускі рок будуць казаць у шэрагу брытанскі, амерыканскі, расійскі..?

Сяргей Будкін: Такі брэнд акурат фармуецца, так што, у гэтым накірунку ў нас усё добра. Мы жывём у цікавы час, калі можна за гэтым назіраць ды ўплываць на гэты працэс. І мы можам нейкімі дробнымі ўчынкамі распаўсюджваць яе, рэкламуючы замежным сябрам, напрыклад. 

Еўрарадыё: То бок гэтая прынцыповасць у выкананні на беларускай мове нікуды не знікне і вы не прымаеце расійска- ці англамоўных беларускіх рокераў?

Сяргей Будкін: Я прымаю ўсё! Іншая справа, на што я выдаткоўваю час, сілы і жаданне. Я сябе так абмежаваў, але гэта не значыць, што я абмежаваны чалавек ці абмежавана кола тых цікавых гуртоў. Проста мы вырашылі ўздымаць менавіта плынь якаснай беларускамоўнай музыкі розных стыляў. І тут таксама вельмі цікавыя тэндэнцыі за апошні год. Іншамоўныя гурты пачынаюць запісваць песні па-беларуску і лічаць, што гэта неабходна, каб у рэпертуары хаця б адна-дзве песні прысутнічалі. І вось гэты працэс мне вельмі падабаецца, у сэнсе праектаў “Перазагрузка”, у сэнсэ тых конкурсаў, якія пастаянна ладзіць “Еўрарадыё”. Гэта вельмі цікава і забаўна. Яно акурат руйнуе межы паміж беларускамоўнымі, рускамоўнымі... Бо гэтых межаў у прынцыпе быць не мусіць.

І тут зноў жа паўтаруся, што ў сваім праекце, у праекце, на якія я выдаткоўваю грошы, я падтрымліваю менавіта гэтую сферу. Гэта не значыць, як шмат хто думае, што я проста ненавіджу рускамоўных выканаўцаў. Гэта зусім не так!

Мы хочам, каб замежны выканаўца памяняўся песняй з беларускім"

Еўрарадыё: Ну, і калі ўжо пачалі размаўляць пра “Перазагрузку”, то давай і працягнем! Ці будзе трэцяя частка і з якой канцэпцыяй яна плануецца?

Сяргей Будкін: Задума “Перазагрузкі-3” ужо сфармулявана і ўжо нават праведзеныя папярэднія перамовы з патэнцыйнымі ўдзельнікамі. А ідэя такая: мы б хацелі бачыць замежнага выканаўцу ў пары з беларускім выканаўцам, каб яны памяняліся паміж сабой песнямі. То бок замежны выканаўца спявае песню свайго беларускага калегі ў перакладзе на сваю мову і ў сваім бачанні. А беларусы спяваюць іх песню ў перакладзе на мову. Адбываецца такое ўзаемапранікненне культур, беларуская песня ўводзіцца ў еўрапейскі кантэкст і становіцца зразумелай, напрыклад, англамоўнай публіцы. І, адпаведна, з’яўляюцца беларускія трактоўкі замежных песень.

"Адзін з фільмаў захаваўся толькі з украінскімі субтытрамі, гэта падстава запрасіць у працяг “Тузін. Немаўля” ўкраінскіх музыкаў".

Еўрарадыё: Тады пра яшчэ адзін гучны праект, які быў прэзентаваны табой на фестывалі “Лістапад” — “Тузін. Немаўля”. Ведаю, што пасля фэсту вам прапанавалі яшчэ колькі стужак. Дык ці будзе працяг ды з кім і калі?

Сяргей Будкін: Каб расставіць кропкі: прэм’ера была ў падляшскай оперы ў Беластоку яшчэ ў мінулым годзе, а гэта была афіцыйная прэм’ера менавіта мінская, беларуская. І тут варта дадаць, што ў Мінску фільмы былі паказаныя на кінастужцы, менавіта ў першапачатковым выглядзе. Справа ў тым, што захоўваюцца яны ў Дзяржфільмафондзе Расіі і адтуль былі прывезеныя. Падзея абсалютна ўнікальная, бо, можа, за паўстагоддзя беларускае кіно ўпершыню вярнулася ў Беларусь хоць бы і на пэўны час.

Пра працяг праекта можна ўжо цяпер казаць, бо мы паказваем фільмы ў розных гарадах Беларусі і Польшчы. Таксама будзе выданне дыску з усімі трыма фільмамі. Музыкі Re1ikt, Ilo&Friends ды Сяргей Пукст ужо запісалі ў студыі музыку, якую рыхтавалі для гэтых фільмаў. Таксама мы думаем іх паказаць на сяброўскіх фестывалях. Сяброўскіх — у сэнсе менавіта фэстах нямога кіно з музычным суправаджэннем. Напрыклад, адэскі фестываль “Немые ночи”.

Ну, і, натуральна, ёсць жаданне ўзняць яшчэ некалькі фільмаў, запрасіць яшчэ музыкаў. Але пад гэта трэба шукаць дадатковае фінансаванне, чым я спадзяюся заняцца. Калі атрымаецца, то працяг будзе. Напрыклад, ёсць ідэя запрасіць які-небудзь украінскі гурт, бо Ilo&Friends намінальна польскі калектыў. Да таго ж стары беларускі фільм “Джэнтэльмен і певень” захаваўся толькі з украінскімі субтытрамі, што ўжо ёсць падставай абыграць гэта ў другой частцы праекты.

"Ідэй для новых "супольных музычных праектаў" шмат, хутчэй за ўсё, некаторыя з іх будуць рэалізаваныя менавіта ў наступным годзе".

Еўрарадыё: Працягваем! Сёлета вы здолелі вярнуць такое паняцце, як "супольныя музычныя праекты", онлайн-канцэртам супраць смяротнага пакарання “Апошні золак”. Ці ёсць ужо ідэі на наступнае аб’яднанне нашых рокераў?

Сяргей Будкін: Мала хто верыў, нават самі ўдзельнікі скептычна ставіліся да таго, што можна вярнуць супольныя музычныя праекты, але пасля канцэрту некаторыя сказалі, што мы зрабілі фактычна немагчымае. Мушу сказаць, што зараз ён працягваецца ў студыі. Завяршаецца праца над яго аўдыёверсіяй і палепшанай DVD-версіяй. Бо, натуральна, нам захацелася ўпрыгожыць, прычасаць той запіс онлайн-канцэрту і выдаць яго ў фармаце DVD+CD.

Вельмі хацелася б паўтарыць гэты канцэрт і ў Мінску, але тут ёсць прычыны, якія не залежаць ад нас і могуць перашкодзіць. Магчыма, такую спробу разам з ініцыятарамі праекту — праваабарончым цэнтрам “Вясна” — мы зробім. Але ўлічваючы тое, што ініцыятар менавіта “Вясна”, не факт, што гэта атрымаецца.

Еўрарадыё: Ну, і апошні твой праект, найбольш балючы, напэўна, — “Жывы Тузін”. Ці будзеш працягваць рабіць канцэрты, ці ўсё ж гэтую практыку вырашыў спыніць?

Сяргей Будкін: Буду працягваць! Спадзяюся, яны будуць збіраць куды больш людзей, будуць праходзіць на большых пляцоўках. Пакуль магу сказаць толькі пункцірна, што з гэтай серыі плануецца абавязкова правесці “Каляды ў вялікім горадзе” — гэта будзе вялікі сольны канцэрт гурта “Палац” з рознымі калядным цікавосткамі, мядзведзямі і падтрымкай іншых гуртоў. Пройдзе ён 6 студзеня ў Re:Public, ужо нават дазвол на гэта ўзяты.

Таксама мы плануем вялікую прэзентацыю новага альбома гурта “Дзецюкі”, але пакуль няма дазволу, таму ні даты ні месца назваць не магу. Ну, і мы плануем вялікі сольны канцэрт Паліны Рэспублікі на яе 20-годдзе. Гэта тое, пра што можна казаць, бо ўжо вядзецца праца. Спадзяюся, што па завяршэнні наступнага канцэртнага сезону я буду больш аптымістычны, чым было сёлета (усміхаецца)!