Бульбяныя каралевы. Як у Арменіі збіраюць ўраджай бульбы

Захутаўшыся ў хусткі, каб абараніцца ад сонца, у працоўных пальчатках і ў цёплай вопратцы, з мяшкамі ў руках і клапатлівай усмешкай на твары. Так выглядаюць жанчыны, якія займаюцца апрацоўкай бульбы. Шматгадовая цяжкая праца на полі загартавала іх — ні на што не скардзяцца.

"Так, гэта цяжкая праца. Любая праца цяжкая, лёгкіх грошай не бывае. Наша справа — з зямлёй, насенне ўручаем ёй, а потым забіраем плён", — кажа Майрануш.

Яна ўжо дзесяць гадоў аддае зямлі “на захоўванне” клубні бульбы, каб восенню атрымаць назад 10-15 штук за кожную. Распавядае, што раней дапамагалі мужчыны, але цяпер яны на заробках за мяжой, і амаль усю працу на полі выконваюць жанчыны: яны саджаюць, паліваюць і самі ж збіраюць ўраджай у мяшкі. Пякучае сонца, холад і дождж — нішто не можа перашкодзіць ім.

А кава, завараная ў вялікім чайніку прама на полі, у нейкі момант для іх самая вялікая радасць. Яна надае сіл і дазваляе адпачыць — хоць трохі. У такія хвіліны замест грукату трактара чуюцца вясёлыя галасы і смех жанчын.

Выпадкова ці не, але большасць гатункаў бульбы названыя жаночымі імёнамі: Агата, Маделя, Марфона, Аризона. Толькі гэтыя аўстрыйскія, галандскія і шатландскія гатункі бульбы змаглі прыжыцца ў прыродна-кліматычных умовах Арменіі.

Хоць штогод у Арменію на пробу прывозяць тры-чатыры новыя гатункі бульбы, каб праверыць, як яны праявяць сябе тут. Насенне гатункаў, якія прыжыліся, прадаюць фермерам, каб яны тым самым палепшылі асартымент і павысілі ураджайнасць.

“Але ў гэтым годзе ўраджай не той. Надвор'е было дрэннае. Была засуха, спякота, расліны не спрацавалі, у спякоту бульба расце як дэкаратыўная расліна, клубні пад зямлёй не выраслі. У многіх месцах яны згнілі. На некаторых палях да 50 адсоткаў мы пакінулі ў зямлі”, — кажа адна з работніц, Анжэла.

“На пачатку года надвор'е было добрае, але потым дажджоў не было, сталі вымушана паліваць. Звычайна мы паліваем поле максімум шэсць разоў, а ў гэтым годзе дзесяць-дванаццаць раз палівалі. І пад зямлёй захавалася вільгаць, хоць звонку зямля была сухая. Таму ўсё і згніло”, — тлумачыць фермер Аванэс Габаян, які ўжо дваццаць гадоў вырошчвае бульбу. Паводле яго слоў, калі ў папярэднія гады з кожнага гектара атрымлівалі 30-35 тон бульбы, то ў гэтым годзе атрымаюць не больш за палову звычайнага ўраджаю.

Ва ўсіх рэгіёнах Арменіі ўжо завяршаецца збор бульбы. Фермеры папярэджваюць: ўраджаю аказалася менш, чым чакалася, і наступствы — відавочныя. На рынку кошты ўжо пачынаюць расці. Калі ў мінулым годзе адзін кілаграм бульбы з поля прадавалі за 80-100 драмаў (менш за 20 цэнтаў), то цяпер — за 140-150 драмаў (больш за 30 цэнтаў).

“Падаражанне чакаецца, таму што ўраджай маленькі. Але не варта рабіць прагнозаў. Усё залежыць ад рэалізацыі. Рынак непрадказальны, цана можа застацца высокай, а можа моцна ўпасці, ураджай можа застацца ў фермераў і сапсавацца да вясны”, — падзялілася сваімі трывогамі Лусік Таўмасян, якая 25 гадоў вырошчвае бульбу ў сяле Азатан.

Хоць ўраджай невялікі, фермераў ўсё роўна хвалюе яго рэалізацыя. На складах ўраджай пачалі сартаваць. А пакупнікі, здаецца, не спяшаюцца. Унутраны рынак Арменіі з кожным годам памяншаецца, а экспартаваць ўдаецца не заўсёды. Ураджай суседніх краін таксама адбіваецца на цэнаўтварэнні і продажах.

Фермеры кажуць, што ў Грузіі ўраджай таксама быў невялікі, значыць, у суседняй краіне бульба таксама будзе дарагой. А ў такіх выпадках грузінскія прадпрымальнікі пачынаюць шукаць танныя рынкі і імпартуюць з Арменіі або Турцыі.

“Калі і ў нас, і ў Грузіі цэны на бульбу будуць аднолькавымі, яны не стануць у нас купляць, каб дарма не траціцца на мытныя выплаты. А калі ў Грузіі падаражэе, і розніца з Арменіяй складзе хоць бы больш 40 драмаў (8 цэнтаў), то прыедуць за таварам”, — тлумачыць Лусік Аванісян.

Але турботы і трывогі пра тое, як прадаць свой ўраджай і па якім кошце, адступаюць, калі надыходзіць час выпечкі бульбы - тут жа, на полі, у той жа зямлі, у якой ён вырас. Гэта своеасаблівы рытуал, падчас якога першую ацэнку ўраджаю даюць самі вырасцілі яго людзі.