Чаму Швецыя прыняла шмат мігрантаў з далёкіх краінаў, а беларусам адмаўляе?

— Міграцыйнае агенцтва з’яўляецца палітычна незалежнай установай. І ў гэтым выпадку яно дэманструе некампетэнтнасць. А палітыкі нічога не могуць зрабіць, бо не маюць права ўмешвацца ў канкрэтныя выпадкі.

Швецыя часта адмаўляе ў прытулку. Чаму?

Выпадак Алы — не адзіны. У 2022 годзе рашэнне на свой запыт на атрыманне прытулку атрымаў 141 грамадзянін Беларусі. Швецыя дазволіла застацца ў краіне толькі траім з іх. То-бок 98% атрымалі адмоўнае рашэнне, расказвае нам Зміцер.

— Сёлета рашэнне атрымалі 70 чалавек: пяцёра атрымалі прытулак, астатнім — адмовілі.

Падставы адмовы сведчаць аб поўным неразуменні сітуацыі ў Беларусі. Асноўная прычына, якой тлумачаць адмовы, — чалавек з’яўляецца недастаткова выбітным дзеячам апазіцыі. І гэта ў краіне, дзе можна сесці на некалькі гадоў за лайкі!

Часам беларусы чуюць іншы аргумент: калі ўлады не прыйшлі па цябе ў першыя ж дні пратэстаў, дык, магчыма, не такі ты і цікавы для іх? Шведы не ведаюць, а мы ведаем: у Беларусі людзей арыштоўваюць і праз два-тры гады пасля таго, як яны выйшлі на пратэст ці паставілі лайк пад “экстрэмісцкай” — а часам і ўвогуле любой — публікацыяй.

— І тэрміны, якія людзі атрымліваюць, з гадамі толькі растуць. У 2020 годзе чалавек атрымліваў за ўдзел ў пратэстах 14 содняў адміністрацыйнага арышту, а цяпер гэта 3-5 гадоў зняволення. Відаць, міграцыйныя ўлады Швецыі гэтага не ведаюць.

Але Цвірко шведская міграцыйная служба прапанавала набыць квіток у Расію, каб “дапамагчы” пакінуць шэнгенскую зону. Гэтая прапанова здзівіла шмат беларусаў.

— Такая прапанова сведчыць пра некампетэнтнасці і неразуменне міграцыйным агенцтвам сітуацыі ў Беларусі і рэгіёне. Я не ведаю, чаму яны так зрабілі, — гэта вельмі дзіўна. Пры ўмовах такой некампетэнтнасці я не разумею, за што там людзі атрымліваюць заробак.

Але ёсць і больш зразумелыя падставы для адмовы беларусам. У ЕС, членам якога з’яўляецца Швецыя, дзейнічае дублінскае пагадненне. Паводле яго чалавек павінны шукаць прытулку ў першай краіне, праз якую ён заехаў у Еўрасаюз. І на гэтай падставе яму могуць адмовіць у прытулку і выслаць у папярэднюю краіну.

— Але тут могуць быць варыянты. Напрыклад, калі чалавек едзе праз краіну транзітам. Транзіт — гэта калі ты затрымаўся ў краіне меней, чым на 24 гадзіны. А некаторыя Беларусы ляцелі ў Швецыю напрасткі — прыкладам, самалётам з Турцыі, — дадае Зміцер.

Але чаму Швецыя?

Жыццё ў Швецыі нятаннае, і шмат беларусаў сюды не едзе. Тыя, хто ўсё ж абірае гэтую краіну, робяць тое часцей за ўсё з асабістых прычын: тут могуць жыць сябры ці сваякі. Асабістыя кантакты заўсёды спрашчаюць працэс эміграцыі.

Што рабіць, калі Швецыя цябе не прыняла?

Калі чалавеку адмовілі ў прытулку, звычайна ёсць магчымасць абскардзіць рашэнне. І гэта бясплатна — плаціць за адваката не давядзецца.

— Але ж, прыкладам, Ала абскардзіла рашэнне ў дзвюх інстанцыях — і ўсё роўна атрымала адмову. Што рабіць далей? Абскардзіць у міжнародных інстанцыях — Еўрапейскім судзе па правах чалавека і Камітэце ААН супраць катаванняў.

Але гэта патрабуе грошай — тут ужо вам адваката не дадуць, за яго давядзецца плаціць. Да таго ж, чалавек патрапляе ў лімба-сітуацыю. Пакуль яго справа разглядаецца, працаваць ён не можа.

Калі беларус і тут атрымлівае адмову — давядзецца пакінуць Еўрасаюз.

Дык што, шведы нічога пра нас не ведаюць?

У 2020 годзе беларусы былі ва ўсіх шведскіх газетах і на ўсіх шведскіх экранах, кажа Зміцер. І шведскія палітыкі гэта помняць. Але шведскія палітыкі — гэта не ўсе шведы.

— Беларусь застаецца досыць невядомай краінай для шведаў. А пасля пачатку вайны ва Украіне яна амаль зусім знікла са старонак газет. Калі і з’яўляецца зноў, дык не ў найлепшым святле.

Напрыклад, апошнім разам пра нашу краіну пісалі, калі Лукашэнка запрасіў вагнераўцаў. Гэта дадало цікаўнасці да краіны — але не да дэмакратычнага руху. Проста ў гэты момант дыктатура Лукашэнкі зрабілася пагрозай для Еўропы.