Экзамен для Францыі: як правы палітык Зэмур хоча ратаваць краіну ад мігрантаў

На мінулым тыдні французска-расійскі пісьменнік і выкладчык "этыкі і сацыяльнага інтэлекту" Антон Малафееў чытаў лекцыі ў Парыжы. Тэматыка лекцый была далёкая ад выбарчай кампаніі, якая набліжаецца ў Францыі. І ўсё роўна гаворка зайшла пра аднаго з самых скандальных яе ўдзельнікаў, патэнцыйнага кандыдата ў прэзідэнты Эрыка Зэмура.

— Калі закрануць тэму, якая хоць бы мімаходзь закранае актуальныя падзеі, у момант усплывае Зэмур. Зэмур вісіць у паветры. Гэта сапраўдны феномен — не столькі палітычны, колькі сацыяльны. Ён на ўсіх каналах, ён у твітары, ён паўсюль: Зэмур, Зэмур, Зэмур.

Эрык Зэмур — журналіст і пісьменнік, а цяпер яшчэ і правы палітык. Яго рэйтынгі вышэйшы, чым у Марын Ле Пен — і тым больш, чым ва ўсіх іншых правых палітыкаў. Днямі ён абвясціў пра стварэнне ўласнага палітычнага руху "Рэканкіста" — гэта адсылка да часоў, калі заваяваныя мусульманамі землі Пірэнейскага паўвострава вярталіся пад уладу хрысціян.

Мы гутарым з Антонам Малафеевым у дзень, калі першы мітынг Зэмура сабраў 10 тысяч чалавек. Яго праціўнікі прыйшлі ў майках з антырасісцкімі лозунгамі. А яго прыхільнікі закідалі іх крэсламі.

Еўрарадыё папрасіла Антона Малафеева расказаць пра тое, што прывяло ў Францыі да папулярнасці Эрыка Зэмура.

"Арабаў з веданнем пяці моў таксама пасадзім на параход і павязём?"

— У прыстойнай французскай кампаніі можна сказаць — так, я прыхільнік Зэмура?

— Францыя — гэта апошняя камуністычная краіна Еўропы. Так што па змоўчанні французы супраць Зэмура, што б ён ні казаў і як бы ён гэта ні казаў. Супраць проста таму, што так трэба, проста таму, што гэта паліткарэктна. Быць супраць Зэмура — значыць, мець "правільную" аўру.

Асноўны тэзіс Зэмура: у ХХІ стагоддзі адбудзецца канфрантацыя Захаду і Усходу. "Наша цывілізацыя рызыкуе быць замешчанай мусульманскай цывілізацыяй". У гэтым выпадку пад "нашай цывілізацыяй" ён мае на ўвазе французскую культуру, іслам ён лічыць таталітарным.

Таму Францыя павінна захаваць сваю цывілізацыю, у прыватнасці праз забарону так званага сямейнага ўз'яднання — калі аселы ў Францыі імігрант мае права перавезці туды ўсю сваю сям'ю. Падобная рыторыка ім прымяняецца да іміграцыі ў цэлым: "Мы самі здохнем, калі будзем прымаць усіх кліматычных уцекачоў".

Дзякуючы падобным развагам Зэмур здабыў папулярнасць ужо даўно. Ён скальпелем разразае вельмі вялікі нарыў у французскім грамадстве — і робіць гэта на працягу ўжо многіх гадоў. А цяпер — дзвюма рукамі, адкрыта, знарочыста.

І чым даўжэй ён будзе гэта рабіць, тым больш, я думаю, гэта будзе падабацца ўсёй той праслойцы грамадства, якая лічыць, што ўсіх арабаў і мусульман трэба прыбраць з Францыі [Зэмур выступае за рэміграцыю, гэта значыць прымусовае вяртанне мігрантаў у краіны паходжання. — Еўрарадыё].

Сама па сабе гэтая ідэя — поўнае трызненне. Па-першае, многія гэтыя людзі тут жывуць з 60-х гадоў — а гэта ўжо як мінімум тры пакаленні. Не хопіць ніякіх караблёў і самалётаў, каб узяць усіх і выселіць.

Па-другое, поўна арабаў і мусульман, якія не менш цывілізаваныя, чым карэнныя французы. Выхаваныя, адукаваныя людзі, якія гавораць на пяці мовах.

Мой калега родам з Туніса — доктар эканамічных навук, практыкуе іслам. І ён цалкам інтэграваўся ў французскае грамадства. Гэтых людзей таксама будзем саджаць на карабель і адпраўляць дадому?

Безумоўна, бываюць і іншыя прыклады. Ёсць дзеці мігрантаў, якія нарадзіліся тут і якія не лічаць Францыю сваёй радзімай. Яны лічаць, што належаць да цывілізацыі сваіх бацькоў, хоць самі часам нават не гавораць па-арабску, не практыкуюць іслам.

І французаў, якія выступаюць у падтрымку Зэмура, таксама можна зразумець. Ужо гадоў 20 французы кажуць: мы даўно страцілі Марсель. Тое самае кажуць пра адзін з кварталаў Парыжа — Барбес. Там французаў больш няма, толькі імігранты.

Таму Зэмур хоча высылаць незаконных мігрантаў (без дакументаў) і тых, што нарадзіліся ў Францыі, але здзяйсняюць злачынствы і не інтэгруюцца ў французскую культуру.

У Францыі, па яе культурных канонах, не прынята называць рэчы сваімі імёнамі. Тут трэба ўсё гаварыць у абыход, звяртацца да намёкаў. Вось жа Зэмур называе рэчы сваімі імёнамі. І ў прыватнасці таму шмат якім карэнным французам падабаецца тое, што ён кажа і як ён гэта кажа.

— А вам?

— Ёсць два сейсмолагі французскага грамадства — гэта Зэмур і пісьменнік Мішэль Уэльбек. Але сёння Зэмур — бос сейсмолагаў, галоўны па землятрусах.

Гэта адукаваны чалавек. Хоць яго праціўнікі, што б ён ні казаў і як бы ён гэта ні казаў, безумоўна, пачнуць вам тлумачыць, што ён расказвае чорт ведае што, што ён пераварочвае гісторыю [яго абвінавачваюць у спробах апраўдаць калабарацыянісцкі рэжым Вішы, які супрацоўнічаў з нацысцкай Германіяй. — Еўрарадыё].

Тым не менш факт: чалавек ён вельмі адукаваны і інтэлектуал. Яму за 60, ён пражыў практычна ўсё жыццё, займаючыся журналістыкай.

У дэмакратыі кожны мае права выказаць тое, што ён думае, а іншыя нібыта не маюць права, не павінны яму ў гэтым перашкаджаць ці яго ў гэтым папракаць. Бойка на яго мітынгу — гэта ўжо, з майго пункту гледжання, недэмакратычны крок.

Мне здаецца, што Зэмур вельмі карысны ў сённяшняй палітыцы Францыі. Яго хутка класіфікавалі як правага экстрэміста. На мой погляд, гэта няправільна, таму што ў правых экстрэмістаў акрамя нацыяналістычнай рыторыкі павінна быць адпаведная эканамічная, сацыяльная праграма. У Зэмура я гэтага пакуль асабліва не бачу.

Большая частка яго сённяшняй камунікацыі сканцэнтравана менавіта на мусульманах і арабах. Ён амаль не гаворыць пра ядзерную энергетыку або пра знешнюю палітыку. Вядома толькі, што ён выступае супраць санкцый у дачыненні да Расіі і за збліжэнне з ёй, а таксама за прызнанне Крыма.

Але кожны раз, калі я гляджу яго інтэрв'ю, я бачу, што 80% часу адведзена гэтым спрэчным пытанням, у чым таксама вялікая заслуга саміх журналістаў, якія яго распытваюць у асноўным толькі пра гэта. А нельга ж быць абраным у прэзідэнты, гаворачы толькі пра адну праблему.

Застаецца яшчэ шэсць месяцаў да выбараў, і цалкам відавочна, што за гэты час праграма стане дапрацаванай і прапрацаванай. Паколькі Зэмур літаральна тыдзень таму афіцыйна абвясціў сваю кандыдатуру ў прэзідэнты і, безумоўна, ён і яго дарадцы чакаюць абвяшчэння праграм яго сапернікамі. Гэта даўно ўсім вядомая перадвыбарная тактыка, асабліва кандыдатаў, якія вылезлі з ніадкуль.

Але што б цяпер Зэмур ні рабіў і ні казаў, яго словы падхопліваюць і разносяць усе каналы. Маўляў, і гэта ён сказаў не так, і тое ён падкрэсліў не гэтак. Шукаюць кожную дробязь, на якую, калі б гаворка ішла пра іншага палітыка, ніхто б і ўвагі не звярнуў.

"Ён шмат у чым мае рацыю, але так казаць няправільна"

— У які момант Зэмур наогул стаў магчымы ў адкрытай для мігрантаў Францыі?

— Пазіцыя ў дачыненні да мігрантаў "мы ўсіх прымем і ўсім дапаможам", якой прытрымліваюцца многія французы, грунтуючыся на хрысціянскіх канонах, не вытрымлівае крытыкі. Гэта лухта поўная, прыняць усіх і дапамагчы ўсім адначасова такая маленькая краіна не можа. Але тая частка французаў, якія гэтай пазіцыі прытрымліваюцца, безумоўна, супраць Зэмура.

Так, Францыя, таксама як і кожная краіна, можа прыняць пэўную колькасць мігрантаў і дапамагчы ім. Але штука вось у чым.

Некалькі гадоў таму, калі пачалася заваруха ў Сірыі, Германія агулам прыняла парадку двух мільёнаў уцекачоў. Францыя ж гэта робіць ужо з 60-х гадоў.

Францыя сваімі сіламі завозіла на сваю тэрыторыю сем'і арабаў і мусульман, каб папоўніць усе свае заводы. Краіне патрэбна была малакваліфікаваная танная працоўная сіла.

Але тады ніхто не задаваўся пытаннем — а ці не ствараем мы самы сапраўдны шок цывілізацый? У XVIII стагоддзі, прымаючы на сваю тэрыторыю габрэяў, французы казалі: усё дамо, але вы павінны цалкам адаптавацца да французскай культуры. Вось жа да арабаў падобны падыход, мяркуючы па ўсім, не асабліва ўжываўся ў ХХ стагоддзі.

Рэвалюцыянер Станіслас дэ Клермон-Танэр 23 снежня 1789 года сказаў знакамітую прамову пра асіміляцыю, якую талдычыць сёння Зэмур, які выступае за канцэпцыю нацыі ў процівагу камунітарызму: "Мы павінны адмовіць ва ўсім габрэям як нацыі, але даць габрэям усё як грамадзянам".

Зэмур менавіта гэта і хоча прывесці ў выкананне. Гэта значыць, ён хоча пачаць новую палітыку ў дачыненні да арабскага і мусульманскага насельніцтва. Ён настойвае на тым, што яны ў Францыі не галоўныя — не лепшыя і не горшыя за іншых, і што яны павінны адаптавацца.

У чужой бажніцы свечкі не папраўляй, і мне незразумела, чаму многія прыезджыя гэтага не разумеюць. Я імігрант, хоць я і не мусульманін. Я адаптаваўся да тутэйшага асяроддзя, тутэйшых мовы, культуры. Мне сёння ніхто з тутэйшых не скажа, што я нешта там раблю не так, што я не адаптаваны, што мяне не разумеюць. І калі я змог гэта зрабіць, то, па сутнасці, гэта можа зрабіць кожны.

Мяне нават здзіўляе, што, як толькі з'яўляецца палітык, які пазначае гэтыя праблемы і кажа тое самае, але на французскай мове, дубка становіцца ўся мясцовая інтэлектуальная эліта.

— Цікава, што сам Зэмур — з сям'і алжырскіх габрэяў. Як гэта спалучаецца з яго непрыманнем мігрантаў?

— Адзін мой знаёмы француз кажа, што за Зэмура ў Францыі ніхто не будзе галасаваць, таму што ён габрэй. Зэмур сапраўды родам з сям'і алжырскіх габрэяў. Але, па-першае, нагадаю, што Сарказі — выхадзец з венгерска-яўрэйскай сям'і, хоць і па бацьку.

Па-другое, Зэмур выкарыстоўвае сваё імігранцкае Паходжанне ва ўласных мэтах. Яго бацька-імігрант цікавіўся гісторыяй Францыі і яе мастацтвам, пра што Эрык Зэмур расказваў у адным з інтэрв'ю. Гэта значыць, яго бацькі, з'ехаўшы з Алжыра, адаптаваліся да французскай культуры, цалкам інтэграваліся ў французскае грамадства.

І ён хацеў бы бачыць тое самае ва ўсіх імігрантах, якія прыязджаюць. Ды, уласна, гэтага хацелі б усе. Нават тыя, хто публічна называе Зэмура фашыстам.

Вы ў мяне пыталіся, ці я сімпатызую Зэмуру. Я не магу сказаць, што я цалкам і поўнасцю супраць яго, таму што, з майго пункту гледжання, вельмі многія рэчы ён кажа правільна. Але многія тонкія нюансы не дазваляюць мне выгароджваць Зэмура любой цаной.

Некалькі разоў я задаваў тое самае пытанне карэнным французам. Я пытаўся, маўляў, вы ж разумееце, што ў некаторых пытаннях ён мае рацыю? Мне адказвалі: так, ён многае кажа правільна, але гэта нельга казаць.

Гэта проста сапраўдная нацыянальная праблема. "Ён кажа правільна, але гэтага казаць не трэба". І тыя ж людзі будуць вам гаварыць, што мы жывём у дэмакратычным грамадстве.

— Гэта значыць, можа скласціся сітуацыя, пры якой уголас Зэмура ніхто не падтрымае, а ў дзень выбараў на таемным галасаванні паставяць птушачку насупраць ягонага прозвішча?

— Упэўнены, што многія так і зробяць.

— А ці такое добрае ў Францыі жыццё мігранта?

— Складанае пытанне. Некаторыя мігранты выехалі з краін, у якіх па іх стралялі, ім не было чаго есці. Нават калі тут яны спяць на кардонцы пад адкрытым небам, то, прынамсі, гэта бяспечная кардонка.

Я ж прыехаў у Францыю ў 90-х для заканчэння вышэйшай адукацыі, і мне здавалася, што я трапіў у рай. Я разумею, што гэта параўнанне можа здацца абсурдным. Проста хачу даць зразумець, што жыццёвыя сітуацыі ва ўсіх імігрантаў розныя.
 

"Зэмур у другім туры, Ле Пен больш сур'ёзна ніхто не ўспрымае"

— Ці далёка Зэмур пойдзе ў палітыцы?

— Як на мяне, Зэмур адназначна пройдзе ў другі тур разам з Эмануэлем Макронам. Нягледзячы на тое, што многія лічаць, што Марын Ле Пен яшчэ зможа яго абысці.

Але так ці інакш, Макрона пераабяруць, іншы сцэнар практычна немагчымы. І ў гэтым сыходзяцца ўсе без выключэння. Немагчыма, каб тут паўтарылася сітуацыя, падобная да абрання Трампа ў Амерыцы. Да гэтага сённяшняе французскае грамадства, як мне здаецца, проста не гатовае.

А вось Марын Ле Пен сур'ёзна ўспрымаюць усё менш, яна страціла крэдыт даверу ў папярэднія выбары. Ёй даюць выказацца, але гэта проста страсенне паветра. Зэмур, на мой погляд, цалкам можа ўзяць на сябе ўсіх экстрэмальна правых. Я думаю, што Марын Ле Пен аб'яднаецца з Зэмурам. Гэта проста непазбежна.

Сітуацыя можа быць падобнай да той, калі бацька Марын Ле Пен у другім туры сапернічаў з Жакам Шыракам. На вуліцы тады выйшла ўся французская паліткарэктнасць. Усіх агітавалі галасаваць супраць Ле Пена. У выніку Шырак застаўся на другі тэрмін.

І хоць я ўпэўнены, што наступным прэзідэнтам Францыі зноў будзе Макрон, я думаю, Зэмур прымусіць яго прыслухацца да пэўных сігналаў і ідэй.

— Вы хацелі б жыць у Францыі Зэмура?

— Асабіста мяне гэта не напружвае ніколькі. Гэта я вам зараз кажу той самай адкрытай мовай, якой выказваецца сам Зэмур.

Не ведаю, наколькі этычна так казаць. Але так, па-першае, я не мусульманін і не араб. У Францыі жыву 23 гады і выдатна інтэграваны ў тутэйшае асяроддзе. У мяне няма абсалютна ніякіх праблем з мясцовым насельніцтвам. Так што я не адчуваю сябе ў групе рызыкі.

А па-другое, я не веру, што ў такой краіне, як Францыя, такі чалавек, як Зэмур, можа прыйсці сёння да ўлады — у сілу многіх параметраў французскага менталітэту. Калі ж гэта адбудзецца, трэба разумець, што пакуль мы ведаем пра яго праграму вельмі мала, акрамя яго рыторыкі, накіраванай супраць арабаў і мусульман.

І не трэба забываць, што ёсць перадвыбарчыя заявы і абяцанні, а потым ужо ёсць сам прэзідэнцкі мандат, на працягу якога часцей за ўсё гэтыя абяцанні выпараюцца і рэальнасць, з усімі яе палітычнымі і сацыялагічнымі шматузроўневымі задачамі, накрывае новага прэзідэнта з галавой.