"Крах Расіі — гэта ім неабходна": эмацыйны маналог украінца

29/08/2024 - 17:42

Юрый Быстрык / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

За трыццаць кіламетраў ад лініі фронту — ва ўкраінскім горадзе Сумы — жыве Юрый Быстрык. Сумская вобласць мяжуе з Курскай вобласцю Расіі.

Тры месяцы таму ён расказваў нам, як выглядае жыццё ў прыфрантавым горадзе. Тады ён сказаў, што жыць у Сумах — гэта як стаяць пад высакавольтнай лініяй. Нічога не адбываецца — але паветра як быццам трашчыць.

Цяпер усё змянілася: украінская тэхніка нядаўна праехала праз Сумскую вобласць — і выехала ў Расіі. Больш нельга сказаць, што "нічога не адбываецца".

Мы зноў зкантактавалі з Юрыем, каб распытаць, як змянілася жыццё ў Сумах пасля 6 жніўня, калі ўкраінскія войскі перасеклі мяжу з Расіяй. Гэтым разам мы гаварылі не па тэлефоне — дамовіліся, што наш суразмоўца напіша адказы.

На днях Юрый даслаў адказы. У іх словы "расія", "масква", "пецярбург" і "пуцін" напісаныя з маленькай літары, і наш суразмоўца хоча, каб так і засталося ў тэксце. Гэта не абдрукоўка, кажа Юрый. Ён не хавае, што ў свой тэкст уклаў шмат эмоцый. Тэкст выйшаў злейшым і эмацыйнейшым, чым наша папярэдняя размова.

За тыя пару тыдняў, што мы чакалі паведамлення ад Юрыя, Сумы двойчы траплялі пад моцны абстрэл. Адзін з прылётаў быў у двор, дзе Юрый калісьці здымаў кватэру.

Юрый — навуковы супрацоўнік Інстытута прыкладной фізікі Нацыянальнай акадэміі навук Украіны. Больш за два гады таму, 23 лютага 2022 года, ён атрымаў запрашэнне папрацаваць у адным з еўрапейскіх універсітэтаў. Але ў ноч з 23 на 24 лютага ўжо ведаў, што нікуды не паедзе. Яго папярэдняе інтэрв'ю можна прачытаць тут.

"У дзень наступу, 6 жніўня, пачынаючы з абеду, мы чулі выбухі"

— Як вы даведаліся пра наступ на Курск? Што абмяркоўвалі ў сям'і і на працы ў першыя дні наступу?

— Пра наступ на Курск я загадзя не ведаў. Бачыў, вядома, як і ўсе, перамяшчэнне тэхнікі. Але ўсе лічылі, што гэта для ўзмацнення мяжы. Плюс-мінус 99% насельніцтва і падумаць не магло, што цяпер можа быць наступ. Ды яшчэ і на гэтым участку.

У цэлым у наступ на расію я верыў — проста не ў такі цяжкі час, як цяпер. За некалькі дзён да гэтага мы бачылі незвычайную калону. Але я спісаў гэта на тое, што за час вайны адбывалася шмат незвычайнага. І тое, што я бачу зараз — гэта перадыслакацыя тэхнікі. А вось жонка была ўпэўненая, што яны едуць на мяжу.

Ехалі хутка, і атмасфера гэтага рову матораў сапраўды была вельмі бадзёрай. Па-ўкраінску гэта лепей гучыць — "бадьоро їхали". Але я ўсё роўна не паверыў. Што рабіць такой тэхніцы на мяжы ў дасяжнасці і КАБаў (кіраваныя авіяцыйныя авіябомбы. — Еўрарадыё), і артылерыі, і дронаў ворага? Навошта там стаяць?

А ў дзень наступлення, 6 жніўня, пачынаючы з абеду, мы чулі выбухі. Яны ў нас заўсёды, кожны дзень — але цяпер гэта былі не "прылёты", а "вылеты". Было падобна да стральбы танкаў у напрамку мяжы. Вельмі дзіўна, такога не было з моманту вызвалення Сумскай вобласці вясной 2022-га. Жонка мне сказала: "Вось бачыш".

Але нават пасля гэтага ні пра які заход у Курскую губерню мы не думалі. Даведаліся пра прарыў, як і ўсе, з тэлеграм-каналаў ужо вечарам. Для ўсіх гэта было шокам. І не толькі для грамадзянскіх — большасць вайскоўцаў гэтага таксама не магла прадбачыць.

Як мы разумеем, усё трымалася ў найстражэйшай тайне. Правярнуць такое ў часы, калі над вобласцю лётаюць дзясяткі разведвальных дронаў расіян і ўсё праглядаецца са спадарожнікаў — ну, гэта прарыў ва ўсіх сэнсах.

— Ці часта вы абмяркоўвалі са знаёмымі, чаму Украіна не пераносіць баявыя дзеянні на тэрыторыю Расіі?

— Пастаянна. Гэтая краіна, расія, па сваёй прыродзе архаічная і недаразвітая. Прычым менавіта недаразвітая: у яе не было нармальнай прыроднай эвалюцыі, палітычных і сацыяльных працэсаў.

Спачатку 1917-год, потым 1991-ы, прыход пуціна... І гэта заўсёды расстрэлы людзей, парламента, падрывы дамоў. А колькі войнаў вяла расія са сваімі суседзямі нават за апошнія тры дзесяцігоддзі? Прычым войнаў крывавых, неапраўданых. Развітыя грамадствы так не робяць.

Ім дасталіся неверагодныя рэсурсы ад савецкага саюза. Гэтае пытанне асабліва балючае, паколькі мы аддалі сваю ядзерную зброю, свае балістычныя ракеты, свае стратэгічныя бамбардзіроўшчыкі, аддалі і распілавалі на метал. І зрабілі гэта ў першую чаргу пад ціскам ЗША, якім не патрэбная была яшчэ адна моцная краіна.

Ладна расія — да яе яны прывыклі. Але ва Украіны трэба было прэвентыўна вырваць клыкі. І мы пагадзіліся. Гэта быў дар цывілізаванаму свету, каб у света не было страху яшчэ адной патэнцыйнай небяспекі.

Мы добра памятаем, што эрэфіі было не да нас у 90-я: у іх была Чачня і алкаголік [Барыс] Ельцын. А вось [Біл] Клінтан вельмі ўклаўся ў тое, каб пачаць працэс нашага раззбраення. І, як многія маладыя людзі, нашая маладая краіна даверылася і здзейсніла гэтыя дурныя і інфантыльныя крокі. Але аказалася, што Будапешцкі мемарандум не варты нават паперы, на якой быў падпісаны.

"Крах России – это им необходимо": эмоциональный монолог украинца

Падпісанне Будапешцкага мемарандума / europebetweeneastandwest

Цяпер саюзнікі хапаюць нас за рукі, шантажуюць, запалохваюць і ўсяляк стрымліваюць, каб ні ў якім разе нават матылёк з нашага боку не заляцеў на той бок, бо гэта эскалацыя.

Таму гэтае вашае пытанне для нас усіх вельмі балючае і ва ўсіх кожны дзень на вуснах. Наш вораг — антыцывілізацыйны, ён не спыніцца, калі яго сілай не спыніць.

На шчасце, нашае вайскова-палітычнае кіраўніцтва перастала чакаць няіснага адказу ад саюзнікаў на пытанне "Чаму Украіна не можа перанесці баявыя дзеянні на тэрыторыю расіі?". Можа, павінна і будзе.

"Ці шмат вы бачылі заклікаў сысці хоць бы з часткі тэрыторыі Украіны ў абмен на Курскую вобласць?"

— Вы пісалі, што гэты наступ узмацніў і страхі. Людзі выязджаюць з горада? Гэта справакавала новую хвалю перасяленняў?

— Страхі ўзмацніліся, але яны ўзмацніліся яшчэ да наступу. Таму што ўсім было зразумела, што мы — наступныя. Яны, расіяне, лезуць усюды, куды могуць дацягнуцца. Каб пераканацца ў гэтым, дастаткова паглядзець на карту баявых дзеянняў — яны знішчаюць усё, што могуць, як толькі складваюцца зручныя ці патрэбныя для гэтага абставіны. Пытанне толькі ў тым, калі яны змаглі б дацягнуцца да Сумаў. Пытанне часу.

Вобласць ужо і так неміласэрна закідаецца КАБамі кожны дзень — і не адзін месяц. Даставалі б да Сумаў — рабілі б гэта. Так атмасфера пачала накаляцца даўно.

Мы разумелі, што адзіная прычына, па якой да гэтага часу не было наступу на Сумы — гэта іх правал у Валчанску Харкаўскай вобласці. Калі б яны не ўгразлі там, Сумскі кірунак быў б наступным звяном.

Ну як можна стрымацца, не палезці і не знішчыць яшчэ адну суседнюю вобласць? Рашуча нельга стрымацца, гэта не ў характары расіян.

Белаполле, Сумская вобласць / Сумская абласная рада

Ёсць, вядома, у Сумах людзі, якія спалохаліся нашага наступу. Яны чамусьці таксама вераць у гэтую так званую "эскалацыю" і спадзяюцца, што маньякі заб'юць усіх навокал, а вось цябе ў цэнтры не крануць, калі не будзеш падымаць галавы.

Але іх усё ж меншасць. Таму і перасялення не здарылася. Хто хацеў — выехаў ужо даўным-даўно. Пра прычыны застацца я вам расказваў у мінулай гутарцы, нічога не змянілася. З таго часу прылётаў стала больш, стала небяспечней і цяжэй, але гэта было непазбежна.

— Вы жывяце ў нейкіх трыццаці кіламетрах ад Расіі. Калі-небудзь бывалі па той бок мяжы?

— У расіі я ніколі не быў, таму што заўсёды вельмі не любіў гэтую краіну. Хоць, вядома, цікавіўся яе культурай. Прычына простая: ёсць людзі, якія жывуць побач з вамі, але яны зусім іншыя. Яны гэта называюць "асобным шляхам".

Сутнасць сапраўды рускага чалавека — гэта не Дастаеўскі, а Мамлееў (рускі пісьменнік Юрый Мамлееў. — Еўрарадыё). Гэта руская метафізіка, нешта заганнае. І нездарма, пачаўшы з русафобіі і прайшоўшы праз эміграцыю, Мамлееў стаў эталонным вялікаросам.

Такога не пабачыш у іншых месцах, сапраўдны "асобны шлях". Чалавечая дапытлівасць штурхала мяне да вывучэння "культуры" чужых.

Сярод маіх знаёмых, вядома, вельмі многія былі ў расіі да 2014 года. У кагосьці сваякі, у кагосьці навуковыя канферэнцыі, спартыўныя турніры, заробкі. Ды проста паехаць маскву паглядзець. Хтосьці нават у перыяд з 2014-га па 2022-ы ездзіў. Але не ведаю ніводнага чалавека, каму б там спадабалася. І цяпер усім ужо зразумела чаму.

Тут лепш за ўсё падыходзіць вядомая байка аб адрозненні украінцаў ад расіян. Я яе з дзяцінства ведаў, а ўжо ў дарослым узросце мне яе расказаў зноўку адзін вельмі старэнькі дзядуля — лабарант універсітэта. Ён дапамагаў мне праводзіць заняткі і заспеў гвалтоўнае перасяленне ўкраінцаў у савецкім саюзе.

Тады чалавек, які прыехаў у рускую вёску, спытаў у мінака: чаму адна палова вёскі — уся ў квецені? Чаму там садок вишневий коло хати, хати наче писанки, а ў другой палове — цемра і безвыходнасць? Мінак адказаў — "А, дык там хахлы жывуць, вось і расце ў іх усё". Чалавек здзівіўся: "А ў вас чаму не расце?" Мінак сказаў: "А чорт яго ведае... ды мы і не саджаем..." Вось недзе так адрозніваецца жыццё па абодва бакі мяжы. Не растуць у расіян агульначалавечыя і цывілізацыйныя каштоўнасці, ды яны і не саджаюць.

Вы шмат бачылі заклікаў сысці хоць бы з часткі тэрыторыі Украіны ў абмен на Курскую вобласць? Іх няма. Іх турбуе зняцце санкцый, каб войска рф магло больш эфектыўна біць на нашых дзіцячых лякарнях.

Падчас наступу на Сумы ў нас галоўная праблема была знайсці ражок для аўтамата, людзі рабілі кактэйлі Молатава, а фермеры адводзілі расійскія танкі. А шмат грамадзянскага насельніцтва эрэфіі паўстала супраць украінскіх войскаў? І правільна зрабілі, што не паўсталі. Чым ім даражыць? Магчымасцю атрымаць у рыла ботам ад мянта або кадыраўца? Лепш крамы абрабаваць, пакуль мянтоў няма.

Таму ні паход прыгожына на маскву, ні наш наступ ні ў кога з іх насельніцтва не выклікаў наогул ніякага жадання супраціўляцца. Супраціўляюцца хіпстэры з Масквы і Пецярбурга ў тэлеграм-чатах. Больш за тое, у глыбіні душы яны ж нават разумеюць справядлівасць таго, што адбываецца.

Злачынства без пакарання — гэта нішто. Таму і ўдары па іх тэрыторыі, наступ углыб расіі, крах расіі — гэта ўсё ім нават неабходна.

Для катарсісу, кульмінацыі вялікай расійскай гісторыі і культуры. Імперыя нічога не вартая без яе крушэння, вось рускія ідуць да гэтага. І Украіна па-братэрску ім дапаможа.

"У Бучы — масавыя пахаванні, а ў Суджы нашы вайскоўцы раздаюць пенсіянерам свае сухпайкі"

— Ва ўкраінскім грамадстве ёсць спачуванне да расійскіх цывільных, якія трапляюць пад абстрэлы і перажываюць наступ украінскай арміі?

— Яго няма. Яны яго не заслужылі. Гэтая вайна — іх выбар, яны яе блаславілі і дагэтуль падтрымліваюць. Рускія лібералы любяць казаць пра вайну пуціна, але гэта не так. Ён толькі рэалізоўвае думкі расіян, а думаюць яны забіваць. Так было, ёсць, але, дай Бог, не будзе.

Адсутнасць нашага спачування — гэта ж іншае, чым адсутнасць спачування ад расіян. Мы розныя цывілізацыі, і пачуцці ў нас значаць розныя рэчы. Калі нашыя бяруць расіян у палон, яны ім не адразаюць галовы і не здзекуюцца — нягледзячы на тое, што менавіта так робяць расіяне. Ці значыць гэта, што да іх ёсць спачуванне?

Украіна не б'е па грамадзянскіх, нягледзячы на ўдары расіян па нашым насельніцтве, па дзіцячых бальніцах і садках. Але гэта таксама не праява нашай спагады. Гэта праява заходняй цывілізацыі. Таму ў Бучы — масавыя пахаванні, а ў Суджы нашы вайскоўцы раздаюць пенсіянерам свае сухпайкі.

Суджа / РБК-Украина

— У нашай мінулай размове вы казалі, што жыць у Сумах — як стаяць пад высакавольтнай лініяй. А цяпер? Як прайшоў гэты дзень, як наогул цяпер выглядаюць вашыя дні?

— Стала цяжэй, 26 жніўня быў самы масіраваны абстрэл Украіны за ўвесь час вайны, дасталася і Сумам. Удары прыйшліся па цывільных, у тым ліку па прыватным сектары, ёсць загінулыя і параненыя. Я даўно не чуў такіх гучных выбухаў. Напэўна, з часоў авіябомбы, якая ўпала на прыватны квартал у лютым 2022-га.

Адна жанчына мне сказала нядаўна, што не можа спаць начамі, таму што больш за ўсё баіцца трапіць пад завалы і апынуцца прыціснутай з дзіцем плітой. Гэта жудасна.

Але гэта не выклікае жадання капітуляваць, як хочуць расіяне, бо капітуляцыя — гэта магчымасць для расіі зладзіць поўны генацыд украінцаў. Акрамя як супраціўляцца, іншага шляху ў нас няма. Большасць так лічыць. Паверыць яшчэ раз у Будапешцкі мемарандум або Мінскія пагадненні? Ніякія саюзнікі нічога нам гарантаваць не змогуць і не абароняць.

Як праходзяць мае дні? Трэба працаваць, маніторачы трывогі і навіны, падладжваючыся пад графік адключэння святла, пад выбухі і кананады кулямётных чэргаў. Часам суцяшаючы сябе, што ў гэты раз — дакладна СПА. Але гэта ўсё дробязь у параўнанні з тым, што вытрымліваюць нашы вайскоўцы. Таму ўсе трымаюцца.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.