Кіраўнік амбасады Чэхіі: Брала канькі ў пракаце і пачула: “Во — разведчык!"

Дагмар Дзідзенка Наваградска ў амбасаду Чэхіі ў Беларусі прыехала ў 2011 годзе на пасаду намесніка пасла. Але 31 снежня 2012 года скончыўся тэрмін знаходжання ў нашай краіне амбасадара Іржы Караса, і са студзеня 2013 года яна працуе Часовым павераным у справах Чэхіі ў Беларусі.

Еўрарадыё: Ці стала для вас прызначэнне ў Беларусь непрыемнай нечаканасцю?

Дагмар Наваградска: Не, у нас у міністэрстве прызначэнні робяцца з улікам нашага асабістага выбару. А для мяне Беларусь з’яўлялася прыярытэтам. Зразумела, паколькі наша асноўная праца — падтрымліваць і паглыбляць адносіны паміж народамі, то, відавочна, складана працаваць там, дзе сувязі крыху замарожаныя, дзе існуюць бар’еры. Зразумела, было б лягчэй працаваць у нейкай іншай краіне, але ж кожная краіна мае свае асаблівасці. Таму я тут працую!

Еўрарадыё: Ці шмат сярод кіраўнікоў замежных дыпмісій жанчын?

Дагмар Наваградска: Не! Тут больш мужчын, і я рада, што такім чынам хоць крыху ўраўнаважваю. Асабіста я ўпэўненая, што і жанчыны могуць быць добрымі дыпламатамі. Цяпер у французскай амбасадзе Часовы павераны — жанчына, амбасадар Еўрасаюза Майра Мора вельмі прафесійны дыпламат. Мы не падзяляем амбасадараў на мужчын і жанчын з прафесійнага пункту гледжання, але насамрэч — сярод еўрапейскіх дыпламатаў у Беларусі большасць складаюць мужчыны.

Часовы павераны ў справах Чэшскай Рэспублікі Дагмар Наваградска

Еўрарадыё: Вы добра ведаеце рускую мову — адмыслова вучылі? Няма планаў авалодаць беларускай?

Дагмар Наваградска: Рускую мову чэхі вучаць у школе — і я там вучыла. Але я і прыватныя ўрокі брала. Што да беларускай мовы, то ў гэтым пытанні нам, чэхам, лёгка — сама цяпер размаўляць па-беларуску я б пасаромелася, але ўсё разумею. Але ў дыпламатычных колах мы размаўляем паміж сабой па-руску: дыпмісіі не самае лепшае месца для зносінаў на беларускай мове — нехта яе не ведае зусім, некаму не хапае слоў для паўнавартасных зносінаў. Лепш было б больш развіваць выкарыстанне беларускай мовы паміж самімі беларусамі. Тады і дыпламаты б падцягнуліся — калі б мы чулі больш беларускай мовы на вуліцах.

Еўрарадыё: З якім цяжкасцямі ў сваёй працы ў нашай краіне вы сустракаецеся?

Дагмар Наваградска: Мы ўсе ведаем пра цяжкасці ў двухбаковых адносінах нашых краін — ёсць бар’еры з абодвух бакоў. Для нас — што ў Беларусі існуюць палітзняволеныя. Беларускаму боку не падабаецца, што Еўрапейскі саюз ужывае да вашай краіны рэжым санкцый. Для нашай працы было б лепш, каб гэтых бар’ераў не было. Але ж… І мы стараемся, працуем. Заўсёды маючы на ўвазе наша галоўнае патрабаванне ў тым, каб палітзняволеных не было ў Беларусі.

Еўрарадыё: Вы адчулі ў сваёй працы, што ў апошнія месяцы адносіны паміж Беларуссю і ЕС пацяплелі?

Дагмар Наваградска: Так. І я б сказала, што гэта не ў апошнія месяц-два, а з таго часу, як міністрам замежных спраў Беларусі стаў спадар Макей. Мы рады, што пасля гэтага прызначэння прайшло такое мерапрыемства, як працоўны абед амбасадараў краін ЕС і прадстаўніка ЗША з кіраўніком знешнепалітычнага ведамства Беларусі — чаго даўно не было. Мы былі рады вітаць намесніцу міністра замежных спраў Беларусі спадарыню Купчыну ў Празе і таму, што яна актыўна сустракаецца з прадстаўнікамі краін Еўрасаюза. На гэтым узроўні мы адчулі пацяпленне. Але я мушу сказаць, што кардынальных зменаў не адбылося — палітзняволеныя па-ранейшаму ёсць. Мы, безумоўна, будзем рады, калі будзе адкрытая камунікацыя паміж нашымі краінамі. Але яшчэ больш мы былі б рады, калі б яна давяла нас да канкрэтных вынікаў…

Еўрарадыё: Пацяпленне ў адносінах з ЕС у Беларусі не першае — вы верыце, што яно не толькі будзе захаванае, але і пашырыцца?

Дагмар Наваградска: Дыпламаты працуюць не для таго, каб можна было спадзявацца, а для таго, каб гэта здарылася. Свае прагнозы я вам не магу сказаць, але мы працуем на тое, каб бар’ераў, пра якія мы казалі, не было. Аднак пакуль у Беларусі будуць палітзняволеныя нам будзе складана ўзнавіць адносіны на ўсіх узроўнях. Мы хочам, каб не было палітзняволеных, не было санкцый і каб мы маглі развіваць наша супрацоўніцтва ў розных галінах. Мы спадзяемся, што наступіць такі час — у нас шмат працы наперадзе.

Еўрарадыё: Палітзняволеныя паступова адбываюць пакаранне і выходзяць на волю — праз пэўны час, калі не з’явіцца новых, палітычных за кратамі не будзе. Гэта стане для ЕС сігналам для аднаўлення супрацоўніцтва з афіцыйным Мінскам?

Дагмар Наваградска: Пытанне ж тычыцца не толькі палітзняволеных — ёсць яшчэ пытанні, датычныя правоў чалавека. Але, я думаю, над усім трэба працаваць, не ўсё адразу атрымліваецца. Проста сёння менавіта палітзняволеныя з’яўляюцца самым важным бар’ерам.

                              Дагмар Наваградска

Еўрарадыё: Хутка міністры замежных спраў краін ЕС будуць ізноў вырашаць лёс санкцый у дачыненні да Беларусі. Асабіста вы як да іх ставіцеся — маюць яны сэнс, як іх трэба змяняць?

Дагмар Наваградска: На сённяшні дзень мы не бачым, як гэтыя санкцыі адмяніць. Мы не бачым ніякага прагрэсу ў тым жа пытанні палітзняволеных. Асабіста я не бачу, як бы Савет міністраў краін ЕС мог адмяніць санкцыі цалкам.

Еўрарадыё: Напрыканцы лістапада ў Вільні пройдзе саміт Усходняга партнёрства. На фоне такіх значных падзей, як падпісанне падчас гэтага саміту Дамовы аб асацыяцыі з ЕС, а Малдовай і Грузіяй — парафіраванне гэтай Дамовы, “беларускае пытанне” неяк губляецца. Але ж ці варта нам чакаць ад гэтага саміту нечага значнага для сваёй краіны?

Дагмар Наваградска: Як вы самі адзначылі, Украіна збіраецца падпісаць з ЕС дамову аб зоне свабоднага гандлю. Малдова і Грузія набліжаюцца да гэтага. А Беларусь да гэтага часу не падпісала нават Дамову аб супрацоўніцтве з ЕС, якую мы маглі б выкарыстоўваць у двухбаковых адносінах. Гэта ставіць Беларусь у цяжкае становішча і праз гэта, у тым ліку, так мала ўвагі цяпер надаецца Беларусі. Мы б хацелі, каб можна было казаць, што падчас гэтага віленскага саміту і Беларусь будзе падпісваць ці парафіраваць нейкія дамовы з ЕС — але гэтага няма.

Еўрарадыё: Ваша меркаванне, на якім ўзроўні Беларусі лепш было б быць прадстаўленай на віленскім саміце?

Дагмар Наваградска: Мы, Чэшская Рэспубліка, хацелі б, каб Беларусь удзельнічала ў гэтым саміце. Але на якім узроўні яна там можа быць прадстаўлена, каго запрасіць — гэта будзе калектыўнае рашэнне краін ЕС.

Еўрарадыё: З пункту гледжання простага беларуса, што ён губляе з-за невялікага ўдзелу Беларусі ў праектах праграмы Усходняе партнёрства?

Дагмар Наваградска: На цяперашні момант візавы рэжым з краінамі Усходняга партнёрства крыху аблегчаны — там кошт шэнгенскай візы 35 еўра. І нават у Расіі, хоць яна і не з’яўляецца сябрам Усходняга партнёрства, існуюць аблегчаныя працэдуры выдачы візы. А для грамадзян Беларусі, якія не ўяўляюць ніякай пагрозы з пункту гледжання міграцыі для Еўрасаюза, і кошт візы 60 еўра, і вельмі строгі візавы рэжым, калі ў пэўных выпадках немагчыма ўвогуле зрабіць візу шматразовую. Мы заклікаем беларускае кіраўніцтва, каб яны аднавілі перамовы па візавых пытаннях — гэта ж тычыцца ўсяго беларускага народа! Вось гэта тое, што Беларусі і беларусам Еўрасаюз можа прапанаваць, у тым ліку, у межах Усходняга партнёрства.

Еўрарадыё: У МЗС Беларусі нежаданне гаварыць на гэтую тэму тлумачаць тым, што асцерагаюцца падпісваць Дамову аб рэадмісіі — яна ідзе ў адным пакеце з пагадненнем аб аблягчэнні візавага рэжыму. Маўляў, гэта ж колькі ў нашу краіну з ЕС тады будуць высылаць розных нелегалаў — што нам з імі рабіць?!

Дагмар Наваградска: Іншыя партнёры ўжо падпісалі гэтыя дамовы, і гэта пайшло толькі на карысць грамадзянам тых краін. З Беларуссю мы на самым пачатку — гаворым пра неабходнасць аднаўлення перамоў па гэтых пытаннях. Але ў вас ёсць меркаванне, якое нам агучыла Міністэрства замежных спраў Беларусі — да таго часу, пакуль будуць існаваць санкцыі супраць Беларусі, яны не гатовыя размаўляць на гэтую тэму.

Еўрарадыё: Наколькі ўсё ж магчыма ўсяму Еўрасаюзу ці асобна Чэхіі ў аднабаковым парадку, не чакаючы адказу з Мінска, зменшыць кошт віз для беларусаў?

Дагмар Наваградска: Чэхія можа гэтую праблему вырашыць толькі ў межах Візавага кодэксу. Чэхія заклікала сваіх партнёраў па ЕС выкарыстаць усе магчымасці гэтага кодэксу і разглядалі магчымасць выдачы бясплатных віз грамадзянам Беларусі. Мы так і робім — на сённяшні дзень у нас каля 20% усіх выданых віз бясплатныя. Большага нам Візавы кодэкс рабіць не дазваляе.

Еўрарадыё: Дарэчы пра візы — колькі і якіх віз выдала чэшская амбасада летась?

Дагмар Наваградска: Летась мы выдалі 16 тысяч віз. І тое толькі таму, што супрацоўнікаў вельмі мала, а жадаючых — шмат. Адмоў у выдачы віз вельмі мала — менш 1%. Каля 500 заяў у год мы разглядаем на выдачу доўгатэрміновых віз. Найперш гэта тычыцца студэнтаў чэшскіх універсітэтаў. Але ці выдаваць такія візы, вырашае не амбасада — наша Міністэрства ўнутраных спраў разглядае гэтыя заявы. Што тычыцца шматразовых віз, то тут мы падыходзім даволі жорстка. Але гэтая жорсткасць вымушаная і дыктуецца Візавым кодэксам — мы не можам выдаваць візы ўвогуле, а асабліва — шматразовыя, калі мэтай паездкі не з’яўляецца Чэшская Рэспубліка. Мы не выдаём візы тым, хто пасля, магчыма, у нашу краіну і не паедзе.

Еўрарадыё: Глядзіш, зараз беларускія ўлады аблегчаць вам працу — увядуць выязную пошліну 100 долараў і жадаючых атрымаць візу стане менш. Як вы ставіцеся да такой ініцыятывы Аляксандра Лукашэнкі?

Дагмар Наваградска: Мы спадзяемся, што гэтыя меры не будуць прымененыя, што кожны беларус зможа выязджаць за мяжу, не выплачваючы ніякіх унёскаў. Дарэчы, калі казаць пра паездкі, то тут ёсць яшчэ адна праблема — вялікія чэргі на мяжы. І праблему гэтую неабходна вырашаць. Мне цяжка бачыць, да прыкладу, сям’ю з малымі дзецьмі, якія вымушаныя стаяць на мяжы па 8-9 гадзінаў. Мы выступаем за тое, каб на літоўскім і польскім баках была палепшаная інфраструктура памежных пераходаў. Але пакуль…

Еўрарадыё: Беларускія ўлады абвінавачваюць апазіцыю і НДА ў атрыманні фінансавай дапамогі ад замежных дыппрадстаўніцтваў — якія ў вас стасункі з нашай дэмакратычнай супольнасцю?

Дагмар Наваградска: Калі нам прапануюць нейкі праект, не важна ў якой сферы, мы стараемся яго падтрымаць — калі праект добры, калі мы лічым яго карысным. У якасці прыкладу магу сказаць, што мы працуем з дзіцячымі цэнтрамі, моладзевымі, стараемся арганізоўваць семінары. Іншага фінансавання ў нас няма.

Дагмар Наваградска на выставе ў Віцебску, арганізаванай амбасадай Чэхіі

Еўрарадыё: Усіх дыпламатаў падазраюць у шпіянажы…

Дагмар Наваградска: У мяне быў толькі адзін выпадак, калі мяне западозрылі ў тым, што я — разведчыца. Аднойчы мы з сынам пайшлі на каток. Я хацела ўзяць у пракаце канькі, паказала супрацоўніку сваю дыпламатычную картку і пачула: “А — разведчыкі!”. А так я не лічу сябе разведчыкам!

Еўрарадыё: Тым не менш адна з галоўных задач дыпламата — збіраць інфармацыю аб сітуацыі ў краіне, дзе ён працуе. Якімі крыніцамі карыстаецеся?

Дагмар Наваградска: Інфармацыю мы збіраем на карысць нашых двухбаковых адносінаў. Мы стараемся інфармаваць так, каб у выніку бар’ераў не было і каб мы шукалі шляхі для сумеснай працы — Чэшская Рэспубліка з Беларуссю. У вас шмат адкрытых крыніц, дзе можна знайсці шмат інфармацыі, карыснай для нашай працы. Ёсць краіны, дзе такіх крыніц няма.

Еўрарадыё: Чэшскія бізнесмены цікавяцца магчымасцю распачаць у нас справу?

Дагмар Наваградска: Акурат цяпер праходзіць візіт нашых прадпрымальнікаў у Беларусь. Адзін дзень яны былі ў Магілёве, другі — у Мінску. Прыехалі прадстаўнікі 20 кампаній, банкаў, страхавых устаноў, якія маюць свае прапановы для мадэрнізацыі Беларусі. І гэта сведчанне таго, што ў нас шмат жадаючых наладзіць гандлёвыя адносіны паміж Чэхіяй і Беларуссю. Дарэчы, наша краіна ўваходзіць у першую дзясятку гандлёвых партнёраў Беларусі. Таваразварот летась у нас быў 570 мільёнаў долараў. А за першае паўгоддзе гэтага года мы ўжо маем 300 мільёнаў долараў. А калі гандлёвыя адносіны развіваюцца, то развіваюцца адносіны і ва ўсіх іншых сферах — гэта добра.

Еўрарадыё: Крыху пра асабістае. Вы казалі, што з вамі ў Мінску сын — а муж?

Дагмар Наваградска: Мой муж працуе ў Дэлегацыі Еўрасаюза ў Арменіі. Ён у адной краіне Усходняга партнёрства, я — у другой! Дыпламатычная праца нас падзяліла, але ў нас шмат тэм, якія мы можам абмяркоўваць, — тое ж Усходняе партнёрства!

Еўрарадыё: Ходзіце па мінскіх крамах? Дзе апранаецеся?

Дагмар Наваградска: Па шчырасці, у мяне зусім няма часу хадзіць па крамах. Усе пакупкі я раблю падчас адпачынку, які, вядома ж, праводжу ў Чэхіі!

Еўрарадыё: Якое ў вас хобі?

Дагмар Наваградска: Маё хобі — здаровы лад жыцця. Займаюся ёгай.

Еўрарадыё: Ці ходзіце ў тэатры, кіно, якую музыку з сынам слухаеце?

Дагмар Наваградска: Мой сын закахаўся ў “Крамбамбулю” — мы не прапусцілі канцэрт гэтага гурта ў Дудутках. У кіно хадзіць няма часу, і мне не хапае сучаснага амерыканскага і еўрапейскага кіно. Дарэчы, мы самі кінафестываль арганізоўваем — на пачатку гэтага года разам са Славацкай амбасадай мы праводзілі Фестываль чэшскага і славацкага кіно. Тады я хадзіла ў кіно нават у Магілёве, Гродне, Брэсце і Віцебску. Але гэта было больш па справах — часу не шмат. У музеі часам хаджу і самі выставы арганізоўваем.

    Дагмар Наваградска з сынам Аляксандрам

Еўрарадыё: Ад чэхаў больш чаканым стаў бы фестываль піва!

Дагмар Наваградска: Рыхтуемся! Нават цяпер, калі тут былі прадпрымальнікі, у Магілёве нас прасілі, каб мы ў іх адкрылі чэшскую піваварню. Такая ёсць у Брэсце. І пастараемся, каб прайшоў фестываль піва. Але яго трэба праводзіць на вуліцы і значыцца — пачакаць добрага цёплага надвор’я. А Еўрарадыё, спадзяюся, будзе нашым медыяпартнёрам на гэтым мерапрыемстве.

Фота: www.arche.by, www.czbelspol.cz, www.pensionerby.org, www.tio.by