Павел Грыб: "Я не выдаў ніводнай дзяржаўнай таямніцы"

24 жніўня 2017 года грамадзянін Украіны Павел Грыб паехаў у Гомель на сустрэчу з грамадзянкай Расіі Таццянай Яршовай, з якой пазнаёміўся ў сацсетцы "УКантакце". Павел перасёк украінска-беларускую мяжу і знік. Толькі праз два тыдні Генеральнае консульства Украіны ў Растове-на-Доне атрымала паведамленне ад ФСБ аб тым, што хлопца змясцілі ў СІЗА Краснадара. Пазней стала вядома, што 19-гадовага ўкраінца выкралі невядомыя і вывезлі на тэрыторыю Расійскай Федэрацыі. Яго абвінавацілі ў падрыхтоўцы тэракта ў адной са школ Сочы. У судзе Павел цалкам адмаўляў прад'яўленыя абвінавачанні, але яго прыгаварылі да шасці гадоў калоніі. У інтэрв'ю Еўрарадыё Таццяна Яршова прызналася, што пра сустрэчу ў Гомелі з Паўлам яна дамаўлялася не па сваёй ініцыятыве — гэта было патрабаванне супрацоўнікаў ФСБ. 7 верасня Павел Грыб пасля двух гадоў расійскай турмы вярнуўся дадому ў межах расійска-украінскага абмену зняволенымі.

"Была праведзена цэлая спецаперацыя і распрацавана легенда, каб я пагадзіўся прыехаць у Гомель"

— Каму належала ідэя сустрэцца ў Беларусі — табе ці тваёй сяброўцы з Расіі?

— Гэта была дакладна не мая ідэя, а тых супрацоўнікаў ФСБ, якія карысталіся яе акаўнтам. Яшчэ ў першых чыслах ліпеня 2017 года мне паступіла прапанова сустрэцца ў Мінску, але я ад яе катэгарычна адмовіўся. Бліжэй да Дня Незалежнасці Украіны (24 жніўня) шмат што змянілася... Я спадзяюся, што ўсё, што ў той час адбывалася, цалкам калі-небудзь стане вядома — пакуль рана нешта на гэтую тэму гаварыць, раз усёй карціны мы не бачым. Усё гэта ўвогуле зрабіла магчымым такую ​​сустрэчу. Але ўжо не ў Мінску, а ў Гомелі. У Дзень Незалежнасці Украіны 24 жніўня 2017 года.

— Тым не менш вы дамовіліся, што і ты, і Таццяна прыедзеце ў Гомель і там можаце развіртуаліцца?

— Не. Праблема ў тым, што была праведзена цэлая спецаперацыя і распрацавана легенда. А не проста, як звычайна людзі думаюць, будуючы нейкія здагадкі, што мы планавалі проста сустрэцца, пабачыцца і яшчэ штосьці... Не, там была зусім іншая прычына, звязаная ў тым ліку з затрымкай майго замежнага пашпарта, пра што я і падчас суда казаў... Але цалкам уся карціна будзе ясная нам пазней. Таму што пакуль мы ведаем толькі тое, што вядома з майго боку. І то не цалкам, бо я яшчэ не канчаткова вярнуўся дадому.

— Я размаўляў з Таццянай, яна прызнала, што яе пагрозамі прымусілі ўдзельнічаць у правакацыі, скіраванай супраць цябе. Адпраўляючыся ў Гомель, яна ведала, што ваша сустрэча для цябе, хутчэй за ўсё, дрэнна скончыцца. Вы ўсё ж сустрэліся?

— Так, мы сустрэліся ... Што датычыцца яе слоў, то ўсё, што яна казала вам і прадстаўнікам іншых СМІ, было часткай інфармацыйнай вайны супраць мяне. Гэта была прапагандысцкая кампанія, накіраваная на маю дыскрэдытацыю. Каб прадставіць не як патрыёта і ўкраінскага нацыяналіста, а як нейкага прайдзісвета, які не мае патрыятычных поглядаў, у якога былі незразумелыя прычыны на гэтую сустрэчу паехаць. 

"Яшчэ невядома, ці сапраўды Таццяна была на той сустрэчы ў Гомелі"

— Прасцей кажучы, табе стварылі імідж "бабніка", які дзеля рамантычнай сустрэчы гатовы быў на ўсё?

— І гэта таксама. Яны закідваюць пэўныя рэчы, а вы ўжо дадумваеце самі ўсё астатняе. Гэта як у сітуацыі з Зяленскім, якому я руку не паціснуў. Маўляў, вы дадумайце самі прычыну. І кожны прыдумае пра мяне ўсё што хоча, але што не адпавядае рэчаіснасці. Але яна, каб вы разумелі, не выступала ў судзе. Хто там выступаў ад яе імя — невядома. Можа, яе малодшая сястра. І яшчэ невядома, ці сапраўды яна была на той сустрэчы ў Гомелі. Я не магу даць стапрацэнтнай гарантыі, што гэта сапраўды была менавіта яна. Я спадзяюся, што, калі ўсё скончыцца, нам стануць вядомыя ўсе падрабязнасці гэтай справы. Калі мы пераможам нашага сённяшняга ворага, нам стануць вядомыя ўсе ўдзельнікі гэтай справы. Магчыма, тады мы даведаемся, што ўсё, што яна казала, і вам у тым ліку, — не адпавядае рэчаіснасці.

— Атрымліваецца, што нават пасля ўсіх судоў ты ўпэўнены, што ўсёй карціны таго, што адбылося з табой, не ведаеш?

— Зразумела, што кіраванне ўсёй аперацыяй вялося з Масквы, цэнтральнага апарату ФСБ. Так, іх філіял у Краснадары праводзіў следства і ўсё астатняе, але кіравалі ўсім людзі з Масквы. Думаю, і краснадарскія ведаюць не ўсе падрабязнасці гэтай справы.

— Твой бацька быў супраць паездкі, але ты ўсё роўна паехаў...

— Там былі пэўныя рэчы, гарантыі... Я ведаў, што рызыкую, што ўсё магчыма... Але і ў мяне былі пэўныя падставы сцвярджаць, што я магу вярнуцца. На жаль, я не быў абачлівы. Не толькі таму, што я наогул туды паехаў, але і таму, што паехаў адзін, без належнага суправаджэння — гэта ўжо быў мінус. Калі б я падрыхтаваўся належным чынам да той сустрэчы, то атрымалася б альбо пазбегнуць затрымання, альбо неяк так затрымацца ў Беларусі, каб мяне не змаглі так лёгка вывезці за мяжу.

— Павінны былі быць сур'ёзныя прычыны для таго, каб, разумеючы рэальнасць усіх пагроз, усё роўна ехаць у Гомель. Які аргумент стаў для цябе вырашальным у прыняцці рашэння аб паездцы?

— Не было такога галоўнага аргумента, скажу адразу. Былі пэўныя прычыны, абставіны. Якія, калі іх узважыць як на шалях, пакідалі мне невялікую надзею на вяртанне. Гэтую надзею я атрымаў ад таго адрасата, які са мной размаўляў ад імя Таццяны. Так што аднаго галоўнага аргумента не было — былі дэталі. Але казаць пра іх рана, пакуль у нас няма ўсёй карціны. Адно ясна: аперацыя супраць мяне рыхтавалася сур'ёзная.

Ведаеце, мне ж доўга прыйшлося чакаць на вуліцы, а надвор'е было вельмі непрыемнае, замерз моцна. І гэта сыграла на руку групе майго захопу. Наогул, з моманту перасячэння мной беларускай мяжы было шмат усяго, чаму я не аддаў у той момант належнай увагі. 

"Было ўказанне прапусціць мяне праз мяжу, аўтобус суправаджала машына з супрацоўнікамі КДБ"

— Не выключаеш таго, што цябе "вялі" ад самай мяжы?

— Я гэта яшчэ тады заўважыў. Але хачу праверыць свае здагадкі. Каб не абвінаваціць кагосьці неабгрунтавана. Не трэба забывацца і пра тое, што, робячы такія заявы, я рызыкую сваімі сваякамі ў Беларусі. Ну і, галоўнае, сабой рызыкую. Бо і тут яны дастаць могуць каго заўгодна — з такой карупцыяй. І дастаюць.

— Калі ў аперацыі была задзейнічана не толькі група захопу, але яшчэ і людзі, якія "вялі" цябе ад мяжы, то лагічныя два варыянты: альбо ў Беларусі была не адна група расійскіх агентаў, альбо яны дзейнічалі сумесна з...

— КДБ. Усё правільна. Таму што было ўказанне прапусціць мяне праз мяжу, было ўказанне суправаджаць мяне. І суправаджалі. Ці падсаджваўся нехта ў аўтобус, якім я ехаў з Чарнігава ў Гомель, не ведаю, але машына нас суправаджала — гэта дакладна. Колькі іх было, я не ведаю, але гэта дакладна былі супрацоўнікі КДБ. Я не буду ўсё казаць, але... Не тое каб я за сябе баяўся, але адзін супраць усіх не пойдзеш. Як і тады, я быў адзін. А тады я не мог разлічваць на дапамогу прадстаўнікоў Украіны. У сілу пэўных абставін.

— Я ніяк не магу зразумець прычын, па якіх менавіта ты стаў аб'ектам цікавасці з боку ФСБ і выкрадання...

— Ужо ў 9-м класе я прыняў рашэнне, што буду рабіць усё, што ў маіх сілах, для карысці Украіны... Звычайна СМІ мы расказваем, што я і за мяжой ніколі не быў, і на Усходзе Украіны... Але калі б усё было так, то ці сталі б яны выкрадаць звычайнага чалавека? І з-за напісанага ў сацсетках, як гэта першапачаткова паведамлялася, яны таксама не будуць браць у палон.

— Дык за што — праўкраінскую пазіцыю і прынятае ў 9-м класе рашэнне? Ці такім чынам ФСБ хацела "дастаць" твайго бацьку, атрымаць нейкую інфармацыю?

— Канешне не. Гэта і яны, і мы ведаем. Прыйдзе час, і мы цалкам адновім усю карціну. Не буду нават нічога казаць з нагоды бацькі — гэта бессэнсоўна гучыць. Яны пра яго ўсё ведалі і, перш чым пачаць гэтую аперацыю, усё пра яго даведаліся. Не ў гэтым была прычына. І хачу адразу сказаць: як бы яны ні спрабавалі, я не выдаў ніводнай дзяржаўнай таямніцы або службовай інфармацыі, якія былі мне вядомыя.

— А ў цябе была такая інфармацыя?

— Не проста ж так яны мяне захоплівалі! Я паўтаруся: у іх былі прычыны менавіта так дзейнічаць. Але я нічога ім не сказаў сур'ёзнага. І гэта галоўнае для мяне. А што з нагоды таго, ці ўяўляю я для іх пагрозу... Кожны можа пэўную пагрозу ўяўляць. У залежнасці ад яго дзейнасці або поглядаў. І гэта датычыцца не толькі палітыкаў. 

"Мне не хапіла некалькіх секундаў для таго, каб дастаць складны нож-матылёк"

— Вярнуся да моманту захопу ў Гомелі. Ты сказаў, што чакаў чагосьці падобнага, але наколькі сам захоп стаў нечаканасцю?

— Надвор'е было дрэннае, я моцна замерз, і адзіным месцам, дзе можна было сагрэцца, быў аўтавакзал. Калі наша сустрэча скончылася, я паспяшаўся туды. Гэта быў момант, калі я страціў пільнасць, і яны гэтым скарысталіся. Мне не хапіла некалькіх секундаў для таго, каб дастаць складны нож-матылёк. Для таго каб хоць неяк адбіцца, дабегчы, падняць шум. І тады ўсё было б інакш. Але яны спрацавалі прафесійна: некалькі секундаў, і я ўжо апынуўся ў машыне. Усяму гэтаму былі сведкі, відэакамеры... Але паколькі ўсё адбывалася пры ўдзеле КДБ...

 — Што адбывалася ў машыне? Па акцэнце ты мог вызначыць, хто твае захопнікі?

— Яны не размаўлялі. Мяне закінулі на пярэдняе сядзенне, сцягнулі заплечнік, на галаву надзелі балаклаву і капюшон, пачалі біць... Потым ужо, па дарозе, сцягнулі рукі лёскай. Адзін раз спыніліся — хутчэй за ўсё, на выездзе з Гомеля. Яны там перакурылі і адправіліся ў далёкую дарогу ў Ярцава. Рукі ў мяне ўвесь час былі сцягнутыя лёскай, было цяжка, рукі сінелі — шнар ад лёскі да гэтага часу застаўся.

— Па дарозе не спрабаваў з імі загаварыць, высветліць, у чым справа?

— Не. Я ведаў, што гэта бандыты і што ўсе спробы будуць бессэнсоўныя.

"Як немедыйная асоба, я на ўвагу да сябе спадзявацца не мог"

— Калі праяснілася, дзе ты і што цябе там чакае, — былі надзеі на хуткае вызваленне, абмен? Што з-за твайго знікнення падымецца шум у Беларусі і беларускія сілавікі, міліцыя пачнуць цябе шукаць, украінскія службы далучацца...

— Генерал-губернатарства Масковіі Беларусь — пад дыктатарствам Лукашэнкі. Яны супрацоўнічаюць (з ФСБ. — заўв. рэд.), І таму яны такія ж бандыты — што іх КДБ, што іх улада. І на іх спадзявацца не прыходзіцца. Што датычыцца шуму... Я не чакаў ніякага шуму. І таму ў сілу пагроз майму жыццю і іншых абставін, каб выратаваць сваё жыццё, мне не ўдалося тады зрабіць усё магчымае для таго, каб гэты шум спрацаваў. А яны ў гэты час пачалі кампанію па маёй дыскрэдытацыі. З іншага боку, мяне ніхто асабліва і не ведаў — я асоба непублічная. Таму, як немедыйная асоба, я на ўвагу спадзявацца не мог. Па меншай меры, у першы час. І ў мяне былі прычыны меркаваць, што з-за пэўных абставін будзе выгадна забыцца пра мяне і ва Украіне. Як паказала практыка, пэўных людзей ва Украіне забываюць, калі гэта выгадна камусьці. Не спадзяючыся, што мяне выцягнуць, я вырашыў не рызыкаваць.

— Пад рызыкай, на якую вырашыў не ісці, маеш на ўвазе ўцёкі?

— Не. Проста я з самага пачатку паводзіў бы сябе нахабна, мякка кажучы. Так, як сябе з імі і трэба паводзіць. Ісці супраць іх волі. Разумееце, была прамая пагроза таго, што мяне ў такім выпадку заб'юць. Я гатовы быў загінуць, але калі б быў упэўнены на сто працэнтаў, што пра цябе тут, ва Украіне, не забудуць.

— Калі б у цябе была магчымасць сустрэцца з той дзяўчынай, Таццянай, што б ёй сказаў?

— Я пра гэта нават не думаў... Я цяпер мог бы сказаць прыгожа: "Навошта так было паступаць?" Але сёння я магу задаць адно пытанне, а заўтра, калі нам стане вядома больш пра ўсё тое, што адбылося, зусім іншае. А кідаць прыгожыя словы для загалоўкаў...

— За час знаходжання ў СІЗА тваё здароўе моцна пагоршылася?

— Ёсць і праблемы са здароўем, і страчанага часу шкада. Але дзякуй богу, што я вярнуўся не скалечаным. Не ўсім так пашанцавала. Некаторым зламалі здароўе, а разам з тым і жыццё.

— Ты казаў ужо, што ў Беларусь больш не рызыкнеш паехаць. А калі будзеш мець асабістыя гарантыі бяспекі ад Лукашэнкі?

— А хто такі Лукашэнка, якія гарантыі ён можа даваць? Лукашэнка без Пуціна нічога не вырашыць, інакш яго проста знішчаць. Але я веру, што ўсё ў хуткім часе зменіцца і Беларусь будзе вольнай.