"Жыць — балюча". Сум і безнадзёга ў "Дзень цвярозасці" ў Лоеве

1 сакавіка ў Лоеўскім раёне прайшоў першы з васьмі "Дзён цвярозасці", запланаваных на 2019 год. Продаж алкаголю ў крамах быў абмежаваны з 00:00 да 24:00. Забарона была прымеркаваная да "Міжнароднага дня барацьбы з наркаманіяй".

Карэспандэнт Еўрарадыё Аляксей Карпека кінуў сябе ў эпіцэнтр "Дня цвярозасці", каб паглядзець, як жыхары раённага цэнтра цэлы дзень будуць спраўляцца без алкаголю.

"Выязджаеш у бліжэйшую вёску — і купляй колькі хочаш"

На ўездзе ў Лоеў трохпавярховыя цагляныя новабудоўлі. Але далей углыб новыя будынкі знікаюць, застаецца толькі спадчына савецкага саюза, некалькі будынкаў яшчэ дарэвалюцыйнай эпохі і прыватныя домікі. Вонкава горад пакідае ўражанне хоць і дагледжанага, але пуставатага. Горад размясціўся недалёка ад былых выселеных тэрыторый з-за аварыі Чарнобыльскай АЭС. Аднак гораду пашанцавала, і радыяцыйнае забруджванне абышло яго бокам.

"Яны вось прымаюць такія меры, а ў выніку ўсё наадварот атрымліваецца. Бо яно чым больш забараняецца, тым забаронены плод больш салодкі, — распавядае Іван, пакурваючы побач з невялікім бульдозерам Caterpillar. — Калі "Дзень цвярозасці", дык людзей больш п'яных аказваецца, чым цвярозых. І нават няма сэнсу закупляцца загадзя. Проста выязджаеш з раёна ў бліжэйшую вёску, дзе ёсць крама — і купляй колькі хочаш. Ды і ў кафэшках прадаюць".

Калегі Івана усталёўваюць сцэну перад будынкам Лоеўскага райвыканкама на цэнтральнай плошчы. Цягаюць насцілы, развешваюць банеры. Заўтра Масленіца. Набярэжная Дняпра — традыцыйнае месца святкавання.

Беларусь стабільна ўваходзіць у топ самых пітушчых краін свету па версіі СААЗ. З 2008 па 2014 год нават займала першае месца. МУС неаднаразова падымала пытанне забароны продажу алкаголю ў начны час. У 2018 годзе была чарговая спроба правесці такі "эксперымент" ў Мінску і шэрагу раёнаў. Аднак Аляксандр Лукашэнка запатрабаваў адмяніць абмежаванне, якое ў выніку пратрымалася менш двух дзён. Начныя выпівакі былі выратаваныя.

Лоеў — невялікае мястэчка на беразе Дняпра на мяжы з Украінай. Насельніцтва — 6 700 чалавек. У 2005 годзе споўнілася 500 гадоў з моманту першага згадвання Лоева ў летапісах. Прайшло яшчэ 14 гадоў, а сцэна ля будынка аддзела ідэалагічнай работы па-ранейшаму ўпрыгожаная банэрам у гонар 500-годдзя.

Грувасткія грубыя вогнішчы з бярвення на пясчаным беразе запалаюць. Людзі будуць есці бліны і, напэўна, піць моцныя напоі. Халодны вясновы вецер раздзьме ​​вогнішчы. Сыры, цяжкі пясок будзе ліпнуць да падэшваў і пакідаць іх злепкі на сабе. Гэта ўсё — заўтра. А сёння — "Дзень цвярозасці".

"Былы начальнік міліцыі лютаваў, нават па святах выпіць не дазваляў"

"Я сёння піць не буду, заўтра яшчэ працаваць, — працягвае Іван. — А вось заўтра Масленіца, можна будзе нармальна выпіць. А то раней нават свята нармальна не адзначыш. Быў у нас тут начальнік міліцыі такі — Уладзімір Бухаўцоў, так ён нават па святах выпіць не дазваляў. Лютаваў".

Былы начальнік Лоеўскага РАУС Уладзімір Бухаўцоў — фігура вядомая. Ён заўзята змагаўся з п'янствам. Сам ездзіў па горадзе з участковымі, патруляваў вуліцы. Пра яго на афіцыйным сайце беларускага МУС выйшаў артыкул пад назвай "Падпалкоўнік “Добры вечар”".

"Асноўны вал злачынстваў — крадзяжы. А галоўны кантынгент — хранічна нецвярозыя і катэгарычна не працуючыя грамадзяне. П'юць людзі ад гультайства. Ні ў гаспадарках працаваць не хочуць, ні на сябе. На Масленіцу больш за ўсё абураліся, што міліцыя забараняе піць на плошчы. Побач і бар, і кавярня, трохі далей рэстаран. Ідзіце і адпачывайце культурна, бярыце дзяцей. Кажуць, там дорага. Навошта тады наогул піць, калі дорага? Гарбаты вазьміце ды паразмаўляйце", — распавядаў Бухаўцоў пра незадаволеных ім лоевцаў і пра складаную сітуацыю з тымі, хто выпівае. Далей, па сюжэце артыкула, патруль спыняе на вуліцы пенсіянера нападпітку і выпісвае яму штраф.

Цяпер Уладзімір Бухаўцоў ужо не ўзначальвае Лоеўскі РАУС, яго перавялі ў Чачэрскі раён на тую ж пасаду. Застаецца толькі гадаць, гэта перавод за заслугі або пралікі.

За мінулы год у Лоеве з 122 зарэгістраваных злачынстваў крыху больш за чвэрць — 36 выпадкаў — былі здзейсненыя ў стане алкагольнага ап'янення. Для статыстыкі па Гомельскай вобласці гэта сярэдні паказчык.

"Вельмі шмат якія п'юць, асабліва моладзь співаецца"

Каля крамкі і "Сталовай №1" у Лоеве — месца сустрэч. Жыхары мястэчка абмяркоўваюць тут апошнія навіны. Да прыкладу, "Вялікую размову" з Аляксандрам Лукашэнкам. Падыходжу да трох жанчын, якія нешта абмяркоўваюць паміж сабой, прадстаўляюся. Сівавалосыя гарпіі рэзка змаўкаюць, а потым пачынаюць абурана лямантаваць:

"Зноў будзеце дрэннае пра нас пісаць. Вы ж апазіцыя! Ведаем мы вас! Ваш журналіст задаваў пытанні нашаму прэзідэнту [журналіст Еўрарадыё Зміцер Лукашук падчас "Вялікай размовы" з Лукашэнкам задаў яму некалькі сур'ёзных пытанняў]. Мы вам нічога казаць не будзем. Мы самі не пьём. А хто п'е — той заўсёды знойдзе".

Абветраныя дамы ў бежавых колерах, забітыя вокны першых паверхаў, выбітыя шыбы. Універмаг на рамонце. Насупраць офіса "Белпошты" шэсць "сініх" мужыкоў махаюць граблямі і венікамі: мяшаюць мокрую глейкую зямлю са снегам. Вуліцы вычышчаныя. Беларускі парадачак.

Мясцовы рынак пусты і прадзімаецца ветрам наскрозь. Павільёны бязлюдныя, на кручках вісяць храміраваныя краны для ванных. Побач бар "Спатканне", але ён зачынены. Час працы: з 20:00 да 24:00. Бар можна зняць для карпаратыву, вяселля і іншага мерапрыемства. Бярозкі побач з ім хвошчуць галінамі сабе па ствалах.

"Такія забароны — гэта добра. Вельмі шмат п'юць, асабліва моладзь. Страшна п'юць і паляць. Меры нейкія трэба прымаць. Хай нават і жорсткія, — дзеліцца меркаваннем пенсіянерка Вікторыя, былая выкладчыца. — Без усялякага сумневу. Асабліва з моладдзю. Яна ж співаецца. Бачыла нядаўна: ідзе такая з каляскай, а ў самой бутэлька з цыгарэткай у руках. Дык што яшчэ рабіць? А такая забарона, можа, што і зменіць. Можа, чалавек хоць бы адзін дзень цвярозым будзе".

"Тут на настойкі пастаянная кліентура"

Каля аптэкі адзінокі мужчына ў зялёнай ватоўцы, прысмактаўшыся да бутэлечкі, нібыы да матчыных грудзей, дапівае глог і праз секунду імкліва раствараецца ў халодным паветры. Тут і там валяюцца адкрытыя мятыя упакоўкі "Кардыалу". Напэўна, нервовыя сардэчнікі пакінулі. У аптэцы прадаюць яго не больш як дзве бутэлечкі ў адны рукі:

"Сёння ажыятажу няма. Бяруць як заўсёды. Ды і твары адны і тыя ж. Тут на настойкі пастаянная кліентура. Кошт ашчадны — 80 капеек за бутэлечку".

Дзве бутэлечкі "глогу" з утрыманнем спірту 70% эквівалентныя 200 грамам гарэлкі. Нядрэнны стартавы набор для "Дня цвярозасці".

У крамах Лоева пуставата і сумна. Ніхто не бярэ мярзаўчык. Не грэе ў руках "агеньчык". Што цікава, нават у дробных крамах тут — багатыя паліцы з алкаголем. Соку можа быць два гатункі, а вось выпіць — на любы густ: і "Ліманчэла", і "Старка", і "Крупнік", і процьма розных лікёраў і бальзамаў. Алкаголь — гэта прыбыткова. Людзі п'юць і таму, што ім добра, і таму, што ім дрэнна. Людзі пры любым раскладзе п'юць.

Горад змёрз ад вясновага ветру. Дробны сняжок рэжа твар як пясок. Усе п'юць у звычайным рэжыме. Ва ўсіх ёсць.

Крама "Няптун" з сівым і голым па пояс богам. Унутры ўстойлівы пах вяленай і вэнджанай рыбы. Прадаўшчыца, дзяўчына ў сінім фартуху, бянтэжыцца і распавядае, што ўчора, гэта значыць напярэдадні "Дня цвярозасці", куплялі "як звычайна".

"Не заўважыла, каб быў ажыятаж. Бралі ўсё: брэндзі, гарэлку, віно, пладова-ягадныя, настойкі. Кожны на свой густ, ды і на што грошай хапае. Людзі шмат п'юць. Але пакажыце мне, дзе п'юць мала".

З крамамі ў горадзе бяда. "Родны кут" зачыніўся, і цяпер палохае пустымі паліцамі. Абяцалі ў хуткім часе "Еўраопт" адкрыць, нават набіралі персанал. Але пакуль працуюць адны прыватнікі.

"Усё гэта х**ня, адзін дзень — не тэрмін"

У правінцыі грошай няма. Але "на выпіць" рубель заўсёды знойдзецца. Працы няма, моладзь з'язджае. Старыя застаюцца, выжываюць, ды і куды ім бегчы?

Пажылы мужчына ў шэрай ватоўцы, сумны, злы і цвярозы, кульгае міма крам. На ўсіх дзвярах аб'явы, што сёння алкаголь не прадаецца. На пытанні адказвае злосна, вецер зрывае абрыўкі фраз. З носа і вачэй цякуць мутныя ручайкі.

"Усё гэта х**ня, адзін дзень не тэрмін. Я вось купіць выпіць сёння не магу. А ў бары дорага. Але, думаеце, мяне гэта спыніць? Пайду ў госці".

Голыя цёмныя сырыя дрэвы, раздутыя ад марозу і вільгаці. Абветраныя, яны моўчкі стаяць, калышучы абрубкамі галін і пакінута глядзяць у неба. У такіх гарадах адзінота падобная на адзіноту дрэва, якое толькі што пакінула птушка.

"П'ю — балюча. Палю — балюча. Жыць — балюча"

У сталовай райпо па радыё транслюецца выступ Лукашэнкі — тая самая "Вялікая размова", якая цягнулася 7 гадзін 25 хвілін:

"...нават па даходах насельніцтва нас турбуюць сёння не столькі Мінск і абласныя цэнтры, нават не столькі раённыя цэнтры (там праблемы мы неяк вырашаем), а буйныя гарады прыкладна ў сто тысяч чалавек, дзе назапасілася мора праблем, і мы нібыта гэтых праблем не бачылі. Куды дзявацца гэтым людзям? Ім трэба дапамагаць. Таму мной было вырашана стварыць праект на прыкладзе Оршы — тыповага сярэдняга горада..."

Унутры наліваюць — грамадскага харчавання "Дзень цвярозасці" не тычацца. Народ выпівае. Падобна, тут памінкі. Мужчына ў шэрым ваўняным швэдры выходзіць папаліць, яго завуць Уладзімір. Яму баліць.

"Разумееш, Люда. Я п'ю — балюча. Палю — балюча. Жыць — балюча", — кажа ён працаўніцы сталовай. Люда маўкліва ківае ў адказ. Уладзімір зацягваецца цыгарэтай.

Пра дзень цвярозасці мужчына ведае. І сэнсу ў гэтай забароне не бачыць:

"Я другі дзень п'ю, але ў мяне нагода. Памерла маці. У Лоеве народ п'е, моцна п'е. Грошай няма, працы няма. Моладзь у Расію з'язджае. А старыя тут выжываюць. Забароны гэтыя — дурасць. Але п'янства і алкаголь — зло. Трэба па-іншаму, трэба матываваць людзей не піць".

Большасць лоеўцаў не заўважаюць "Дня цвярозасці". Не цікавяцца, бачаць аб'яву на дзвярах крам і праходзяць міма. Хоць і з сумам у вачах. Праўда, я не ўпэўнены, што справа ў алкаголі. У барах наліваюць, а для тых, каму дорага, ёсць прыказка "хто прагне, заўсёды знойдзе".

Рабочыя заканчваюць ўсталёўваць сцэну. Сёння афіцыйны "Дзень цвярозасці", а заўтра афіцыйны дзень вясны. Народныя ансамблі і мясцовыя чыноўнікі будуць вяшчаць са сцэны. А літаральна праз дарогу, у Алеі славы загінулым героям, мясцовыя жыхары будуць радавацца гарачым блінам і "мярзаўчыкам" з гарэлкай.

Масленіца больш старажытная за тую уладу, што прадстаўляюць чыноўнікі. Больш старажытная за іх забароны. Больш старажытная за савецкую сістэму, што іх ўзгадавала. Масленіца, вогнішчы на ​​беразе Дняпра, бліны і спальванне сімвалаў зімы — усё гэта нашмат больш старажытнае нават за сам Лоеў.

Панурае ўзбярэжжа Дняпра ў першы дзень сакавіка. Яшчэ не да канца адтала ад лёду рака. Заўтра, падымаючы агонь ўвысь, пускаючы іскры і шыпячы смалой, вогнішчы выканаюць свой лёс. І паганская сутнасць з п'яным дурманам пераможа. І пад туманным белым сонцам ці пад чорным небам каламутная алкагольная весялосць усіх захопіць.

Бліны будуць смажыцца, вогнішчы гарэць, і чарка будзе поўная. А зіма скончыцца.

Пры падтрымцы "Медыясеткі"